Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 
 
2020/2
 
o‘smir loqayd, hayotga yengil – yelpi qaraydigan, yurt ravnaqi va xalq tinchligiga befarq 
kimsa bo‘lib ulg‘ayadi.
Аxborot asri shiddati, axborot xavsizligi bo‘yicha olib boriladigan islohotlarda, bizga 
kelayotgan axborot oqimining mohiyatini aql-idrok, tafakkur ko‘zgusiga solib, to‘g‘ri 
tushunib olishga o‘rgatish va axborotlarni saralash qobiliyatini shakllantirish, o‘quvchilarning 
g‘oyaviy kurashchanlik fazilatlariga jiddiy eʼtibor qaratishni taqozo etmoqda. 
Berilayotgan axborotlarni o‘quvchilarning faoliyat motivatsiyasida salbiy jihatlar 
shakllanib qolmasligini oldini olishda o‘quvchi yoshlarda quyidagi xususiyatlarni 
shakllantirish lozim.
Eng avvalo, berilayotgan axborotlarni tanlay bilish, saralash, tahlil etish, foydalanish va 
idrok eta olish madaniyatini tarbiyalash, tanqidiy baholay olish ko‘nikmalarini rivojlantirish 
zarurdir. Аxborotlarni tanlay bilish, axborotda ilgari surilayotgan fikr mazmunini tushunish, 
mafkuraviy jihatdan salbiy, zararli jihatlarini bartaraf etish, idrok etish madaniyatining 
yetarlicha shakllanganligini bildiradi. Hozirgi kundagi globallashuv jarayonlari va ularda 
kuzatilayotgan maʼnaviy tahdidlar, ayniqsa, yurtimizda taʼlim sohasida amalga 
oshirilayotgan keng qamrovli islohotlar tizimida asosiy eʼtibor qaratilayotgan o‘quvchilarning 
axborot vositalaridan foydalanish madaniyatini shakllantirish, taʼlim-tarbiya jarayonida 
zamonaviy axborot vositalarining pedagogik rolini oshirish muhim masalalardani biri 
hisoblanadi.
Аxborot inqilobining hosilasini juda katta axborotni qayta ishlash, xohlagan mamlakat 
kutubxonasida saqlanayotgan kitoblardan foydalanish imkoniyatining mavjudligida ham 
ko‘rish mumkin. Radio, televideniye, internet eng so‘nggi ilmiy yangiliklarni qisqa vaqtda 
butun dunyoga maʼlum qilish, ilm-fan, madaniyat, adabiyot va sanʼat yutuqlaridan har bir 
odam foydalana olishiga zamin yaratmoqda. Yangi axborot texnologiyalarining afzalliklari 
qanchalik eʼtirof etilmasin, insonning intellekti, uning erki, hatto, maʼnaviy olami 
axborotning to‘xtovsiz yangilanib borayotgan texnik vositalariga qaram bo‘lib qolayotganini 
nazardan chetda qoldirib bo‘lmaydi. Аxborot
vositalari odamlar ongi va hissiyotlariga, tafakkur tarziga, xulq-atvorlariga taʼsir ko‘rsatishda 
katta imkoniyatlarga ega.
Аxborot vositalarining bugungi kundagi rivoji g‘oyaviy taʼsir o‘tkazishning miqyosi va 
ko‘lamining keskin darajada o‘sishiga olib keldi. Аxborot vositalari orqali amalga 
oshiriladigan va katta mablag‘ talab qilmaydigan g‘oyaviy taʼsir va tazyiqning o‘ziga xosligi 
shundaki, u o‘quvchi, tinglovchi yoki tomoshabinga sezdirilmasdan amalga oshiriladi va 
bevosita qurbonlarni keltirib chiqarmaydi.
Аxborot dushmanni yo‘q qilmagan, katta xarajatni talab qilmagan holda yuqori samara 
beradi.
Bunda g‘oyaviy taʼsir yo‘naltirilgan mamlakatlar aholisining xohish-istaklari, 
mentaliteti, mavjud muammolari jiddiy o‘rganilgan holda asosiy diqqat kishilar ongi va 
dunyoqarashiga taʼsir ko‘rsatishga, shakllangan qadriyatlarni o‘zgartirishga, ularning 
regulyatorlik rolini kamaytirishga yoki butunlay yo‘qqa chiqarishga qaratiladi.
Bunday taʼsir o‘tkazishda davriy nashrlar tadrijiylik, radio va televideniye fragmentli 
uzatish usullaridan ustalik bilan foydalanishmoqda. Bugungi kunda zamonaviy axborot 
203

---