Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 
 
2020/2
 
5. Pragnostik (maʼlumot beruvchi monitoring prinsiplari). Pedagogik monitoringning 
maʼnosi pedagogik protsessni nomaʼlum bir momentda yoki maʼlum vaqtda belgilangan 
darajada holatini koʻrishi uchun emas, balki tendensiyalar haqida bir toʻxtalishga kelishish 
uchun, bilim olish protsessini u yoki bu tomonining rivojlanishini koʻrish uchun, 
xohlamaydigan holatlarini transformatsiyasi, blokirovkasi yoki toʻxtashi, pedagogik bilimning 
ijobiy tomonlarini qoʻllab-quvvatlashni oldindan koʻra olish qobiliyatlarini oshirish uchun 
foydalaniladi. 
Shartli prinsiplar qatoridan oʻchirmasdan turib, biz psixologik-pedagogik 
integratsiya spetsefik prinsiplarini ishlab chiqardik. Ularning maʼnosi tekshiruvni tashkil 
qilishdangina emas, balki protsessual-texnologik protsesslarini ishlashini koʻrib chiqmoqdan 
iboratdir. 
1. Natija olish va regulyarlik prinsiplari. Regulyativ funksiyasini bajarishi uchun 
optimal realizatsiya sistemasi. Bu boʻlajak oʻqituvchining shakllanishida asos boʻlib xizmat 
qiladi. Kuzatuvning baza komponenti quyidagicha boʻladi: 
-har xil oʻz rivojlanishining perspektivasini aniqlashni bilish; 
- variantli holatlarda optimal qarorni tanlashni bilish; 
- oʻz-oʻzini korreksiya qilish uchun rang-barang metodlardan foydalanishni bilish; 
- bilim olish holatini kuchaytirish uchun xotira, qabul qilish, iroda, nutq, fikrlash 
qirralarini ishlata bilish; 
- istak, odat, qiziqishga bogʻliq holda natijani oldindan bilish. 
2. Bilim berish metodlarini ilgʻorlashtirish va oʻquv materiallarining strukturalarini 
qayta ishlash uchun didaktik kelishuv prinsipi belgilangan. Bu prinsip integratsiya 
bilimlarining etapma-etap shakllanish metodlarini optimal va toʻgʻri yoʻnalgan birligi, ilm 
rivojlanishining prenspektlarini hisobga olgan holda oʻquv prinsiplari dinamikasi va 
dialektikasini toʻgʻri yoʻnaltirishni, pedagogik birlikka amal qilishni oʻz ichiga oladi. Demak, 
bu prinsip uskunaviyligi, bilim kengashlarining sistematikligi va diskrementligini boshqarish 
yoʻli bilan integrativ xarakterni kasb etadi. 
3. Tizim integral yondashuv prinsiplari – protsessni nafaqat qator elementar 
yigʻindisini, tomonlar xususiyati sifatida, balki sifatli yangiliklar birligi sifatida qarashini oʻz 
ichiga oladi. Spetsefik informatsiyani qayta ishlab chiqarish oʻz ichiga fikrlash, taqqoslash, 
nisbiylik effektiv prinsiplarini oladi. Shuning uchun pedagogning fikrlashi ijodiy izlanishlar 
koʻrinishida boʻlishi kerak. Oʻrganilayotgan obyektni obyektiv koʻrinishini beruvchi 
diagnostik muolajalarini izlash kerak. 
4. Butunlik prinsipi oʻrganilayotgan bilimning, kamida 3ta yoʻnaltirilgan vektorlik 
protsesslarini oʻz ichiga oluvchi protsessni nazarda tutadi. Vektorlilik, yaʼni kuzatishga 
belgilangan holatni, yoʻnalyotganligini ajratib olishidir. Monitoring vaqtida bir qancha 
koʻrinishiga ega boʻladi, ular ichida: 
-talabalarni individual imkoniyat darajasini shakllanishiga qarab bilim berish va 
oʻqitish maqsadlari; 
- informativ bloklarni metodik uzatish; 
- bilim protsessining oxirgi natijalari; 
- oʻqituvchining professional pedagogik tayyorligini integrativ qirralari. 
189

---