Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific reports



Download 2,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet91/264
Sana25.02.2022
Hajmi2,36 Mb.
#265090
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   264
Bog'liq
3K7ruS6lCp ilmiy jurnal 2

ILMIY AXBOROTNOMA 
FILOLOGIYA 2016-yil, 2-son 
tilshunoslikda kiberleksikografiyaning eng zamonaviy va samarali usullarini yaratishga ustuvor tus 
bermoqda.
Fan va texnika rivojlanib borgan sari o‘zbek tilshunosligi va uning tarmoqlari ham yangilanib, 
takomillashib boraveradi. Kiberleksikografiya sohasining shakllanishida ilmiy-nazariy tadqiqotlar, 
texnologik loyiha va standartlashtirilgan yagona tizimlar belgilovchi omil bo‘lib xizmat qilishi 
shubhasiz. Texnik-texnologik yondashuvning kuchayishi, texnikada yangi tarmoqlarning vujudga 
kelayotganligi kiberleksikologiyaning paydo bo‘lishiga olib kelmoqda.
Texnik-texnologik yondashuv qog‘oz shaklidagi lug‘atlardan voz kechib, elektron lug‘atlardan 
foydalanish zaruratini kuchaytirmoqda. Elektron lug‘atlar foydalanuvchilar uchun qulay bo‘lib, 
iqtisodiy tejamkorlik bilan bir qatorda, undan istagan til hodisasini tez qidirib topish, tahrir qilish, turli 
variantlaridan, tarjimalaridan foydalanish imkonini beradi. 
Kiberleksikografiya sohasini rivojlantirish kiberlug‘atlarning o‘zbek tilidagi to‘liq va to‘laqonli 
bazasini yaratish, avtomatik tahrirlash, o‘zbek tilidan boshqa tilga yoki aksincha tarjima qiluvchi 
mukammal dasturlarni yaratishni taqozo qiladi. 
Kiberleksikografiya kompyuter tarjimasi, tahriri, tahlili, elektron lug‘at va tezaurus, til 
korpuslarini yaratishda ham ahamiyatli. Ayniqsa, zamonaviy elektron lug‘atlar tuzish va undan 
foydalanish madaniyatini shakllantirish til imkoniyatini egallashda samarador ekanligini ta’kidlash 
joiz. Xullas, kiberlug‘atlar til imkoniyatini nisbatan to‘la va keng qamrovli namoyon qilish, egallashda 
an’anaviy vositalardan keskin farq qiladi. 
Dunyoda yuksak texnologiyalarning yuzaga kelishi, ijodiy tafakkurning o‘sishi, axborotlashuv, 
globallashuv kabi taraqqiyot mamlakatimizda tildan foydalanuvchilarning dunyoqarashi, ong va 
tafakkurini ham tubdan o‘zgartirdi. Mamlakatimiz mustaqillikka erishgandan so‘ng barcha sohalarda 
bo‘lgani kabi o‘zbek tilshunosligi fani rivoji uchun ham shart-sharoitlar yaratildi. Xususan, 
mamlakatimizda fan va texnikaning jadallashuvi natijasida tilshunoslik bo‘yicha tadqiqotlarga yangi 
turdagi texnika va texnologiyalarni, mashina va apparatlarni, elektron asbob-uskunalarni joriy etish 
tezlasha boshladi.
O‘tgan davrda o‘zbek tilshunosligining leksikografiyasi bo‘yicha amalga oshirilgan tadqiqotlar 
ham samarali bo‘ldi. O‘zbek leksikografiyasida qo‘lga kiritilgan yutuqlar va davr talabi 
leksikologiyaning yangi zamonaviy yo‘nalishi hisoblanadigan kiberleksikografik tadqiqotlar asosida 
zamonaviy virtual lug‘atlar yaratishni talab etmoqda. Axborot texnologiyalari asrida yuz berayotgan 
fan-texnika taraqqiyoti kiberleksikografiya sohasini lug‘atshunoslik va lug‘atchilikning ilg‘or 
yo‘nalishi sifatida shakllantirish zaruriyatini kun tartibiga qo‘ymoqda. Ayniqsa, o‘zbek kompyuter 
kiberleksikografiyasini yo‘lga qo‘yish bu boradagi ilk qadamlardan bo‘lishi shubhasiz. Zamonaviy 
tilshunoslikning yutuqlari asosida bugungi kunda o‘zbek tili lug‘atlarini kompyuter texnologiyalari 
asosida qurish va qayta ishlash, uning qo‘llanishini ma’lum bir sharoit, turli sharoit uchun 
modellashtirish, ona tilimiz kompyuter modellarini lingvistika yoki boshqa sohalarda qo‘llash, texnika 
tarjimasi kabilar bo‘yicha erishilayotgan sezilarli yutuqlar kiberleksikografiyasini yo‘lga qo‘yishga 
olib kelmoqda. Xususan, o‘zbek leksikografiyasining bugungi holati uning til korpuslari yaratishga 
o‘tilayotganligi bilan ahamiyatlidir. 
Til korpusi qidiruv dasturiga asoslangan virtual lisoniy muhit bo‘lib, bir tilga oid matnlar 
yig‘indisidir. Korpus cheksiz so‘z qo‘llanishlarini o‘z ichiga oladi. Tilning mukammal korpuslarida til 
paydo bo‘lgandan buyon hozirgi kungacha yaratilgan barcha yozma, og‘zaki matnlar joylashtiriladi. U 
doim yangilanib borish imkoniyatiga egaligi, keng qamrovliligi va foydalanishda qulayligi bilan 
ahamiyatli.
Til korpusi an’anaviy lug‘atlardan keskin farq qilib, so‘zlarning qo‘llanish doirasi, tillarning 
rivojlanish va o‘zgarish darajasini, hatto,
har bir so‘zning qo‘llanish chastotasi va xususiyatlarini ham 
tez va mukammal aniqlab bera oladi. Korpusda tildagi har qanday so‘zning barcha xususiyatlari 
haqida aniq va ishonchli ma’lumotlarni olish imkoniyati mavjud. Til korpusi Internet tizimida faoliyat 
ko‘rsatganligi sababli tejamkorlik xususiyatiga ega. U doimiy yangilanib, takomillashtirilib 
borilganligi tufayli har doim jamiyat talablariga mos bo‘lib, eskirish xususiyatidan xoli bo‘ladi. 
Korpus lingvistikasi esa ana shu til korpuslarini yaratish asoslari bilan shug‘ullanadi.

Download 2,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   264




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish