Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific reports

Kiberleksikografiyaning shakllanish va rivojlanish omillariga doir. Har qanday jamiyatning 
muayyan taraqqiyot bosqichiga ko‘tarilishi ilm-fan taraqqiyotiga yangicha munosabatda bo‘lishni 
yuzaga keltiradi. Jamiyatdagi rivojlanish, tartib-qoidalar, mulkka egalik qilish odamlar ongi va 
tafakkurining o‘sishiga, bir vaqtning o‘zida ehtiyojlarining tobora oshib borishiga sabab bo‘ladi. 
Ijtimoiy munosabatlar qanchalik rivojlangan bo‘lsa, ishlab chiqarish, texnika va texnologiya 
ham shunchalik rivojlangan bo‘ladi, bu esa, o‘z navbatida, ijtimoiy taraqqiyotning yuksalish darajasini 
belgilaydi. Jamiyatning taraqqiyoti ijtimoiy omillarning rivojlanishiga bog‘liq bo‘lsa, jamiyatning 
holati undagi ijtimoiy munosabatlar bilan belgilanadi. Ijtimoiy munosabatlarning rivoji ishlab 
chiqaruvchi kuchlarning, texnika va texnologiyaning ravnaqiga olib keladi.  
Barcha taraqqiyot negizida iqtisodiy munosabat va omillar yetakchi rol o‘ynaydi. Ijtimoiy–
iqtisodiy omillar va uning boshqa shakllari bir-birini to‘ldirib, yaxlit tizimni tashkil etadi. Jamiyatda 
ijtimoiy mehnat taqsimoti asosida kishilarning ehtiyojlarini qondirish uchun kerak bo‘ladigan 
ne’matlarni yaratishga yo‘naltirilgan faoliyat amaliyotda namoyon bo‘ladi. Rivojlanish natijasida yalpi 
ichki mahsulot va milliy daromad yuzaga keladi. Bu esa jamiyat a’zolari bilan birgalikda, iqtisodiy 
tafakkur va faoliyat omillarini belgilaydi. Demak, ma’lum bo‘ladiki, jamiyat taraqqiyoti ijtimoiy 
omillar bilan chambarchas bog‘liq ekan, ijtimoiy muammolar bilan shug‘ullanuvchi tilshunoslik fani 
rivojiga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatmay qolmaydi. Masalan, tilimizning ichki imkoniyatlarini axborot 
texnologiyalari tizimida yetarli darajada ishga solish dolzarblashganligi fikrimizning dalilidir. 
Ayniqsa, o‘zbek tilining milliy kiberlug‘atlarini yaratish dolzarb masala bo‘lib, bu o‘zbek 
leksikografiyasining, uning mahsuli sifatidagi milliy Internet lug‘atlarining jahon virtual olami bilan 
bog‘lanish va ulardan oziqlanish imkonini beradi.
Leksikologiyaning yangi yo‘nalishini ifodalovchi kiberleksikografiyani yo‘lga qo‘yish ehtiyoji 
tadqiqotchilar zimmasiga aniq vazifalar yuklamoqda. Bugungi kundagi taraqqiyot o‘zbek 
tilshunosligining kiberleksikografiya sohasini rivojlantirish, uning imkoniyatlaridan amaliy 
foydalanish va bu tarmoqning samaradorligini oshirishni talab qilmoqda. Texnik va texnologik 
zaruriyat hamda ehtiyoj bu sohaning paydo bo‘lishi va jadallashuviga olib keldi. Texnologik 
jarayonlarning shiddatli tus olishi natijasida olib borilgan turli usuldagi tajriba va ilmiy yondashuvlar 
68 

---