Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific reports

UDK: 9 (575.1):312 
 
 
 
 
 
 
SOVET HOKIMYATI YILLARIDAO‘ZBEKISTONDA O‘TKAZILGAN
AHOLI RO‘YXATLARI TARIXI XUSUSIDA 
U.Xudayarov 
Samarqand davlat universiteti katta ilmiy xodim-izlanuvchisi 
 
Annotatsiya. Maqolada Sovetlar davrida O‘zbekistonda o‘tkazilgan aholi ro‘yxatlari va undan 
ko‘zlangan asosiy maqsad nima ekanligi, shuningdek, aholi sonining ortib borishi, uning sabablari 
kabi jihatlarga e’tibor berilgan. Muallif O‘zbekiston zaminida Sovetlar davrida o‘tkazilgan aholi 
ro‘yxatlari haqida to‘xtalib o‘tgan. Aholi ro‘yxatlarini bir-biridan farqlari ularda aholi sonini aniq-
lashda qo‘llangan turli xil metodlar haqida arxiv hujjatlari asosida ma’lumotlar keltirgan. 
Kalitso‘zlar: migratsiya, aholi ro‘yxatlari, oilaviy holat, demografik belgilar, so‘rovnoma, aholi 
soni, milliy tarkib, kombinatsiya. 
Aholi soni va uning tarkibi to‘g‘risidagi ro‘yxat ma’lumotlari ijtimoiy va iqtisodiy rivojlanishni 
rejalashtirish uchun birinchi darajali ahamiyatga ega bo‘ladi. Chunki, xalqning farovonligi va madaniy 
saviyasini oshirish, yangi hududlarni o‘zlashtirish rejalarini tuzishda mamlakat ixtiyoridagi tabiiy 
boyliklarning miqyoslarinigina emas, balkim odam resurslarini ham yaxshi bilishga bog‘liq bo‘ladi. 
Mamlakatda aholi qanday joylashganligi ishchi kuchlari qayerda ortiqcha, qayerda yetishmayot-
ganligini, qayerda qancha do‘kon, oshxona, kasalxona, sanatoriya, hammom borligini bilish, gazlama, 
kiyim-kechak, poyabzal ishlab chiqarish, bolalar bog‘chalari, yaslilar va boshqa muassasalar qurishni 
rejalashtirish, o‘qituvchi-pedagog xodimlar tayyorlash, klublar, teatrlar qurish, kitoblar bosib 
chiqarishni rejalashtirish uchun, aholi ro‘yxatlari katta ahamiyatga ega. Aholi ro‘yxatlari aholining 
kelgusi yillarda qanday ko‘payishini bashorat qilish imkonini beradi va oilaning hozirgi ahvolini aks 
ettiradi. 
Dunyo tajribasidan kelib chiqqan holda aytish mumkinki aholini hisobga olish qadimgi Misrda, 
Eronda, shuningdek Rim imperiyasida eramizdan avvalgi VI asrdan boshlab mavjud bo‘lgan[1, 4 b.]. 
Ammo, u paytdagi aholi hisobini hozirgi zamon aholi ro‘yxati bilan tenglashtirish mumkin emas. 
Ushbu davrdagi hisob-kitoblar ma’lum maqsadlarga yo‘naltirilgan. Masalan, soliq to‘lash lozim 
bo‘lgan yoki qo‘liga qurol olish imkoniyatiga ega kishilarning sonini aniqlash uchungina amalga 
32 

---