Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific reports

F. TOSHBOEV 
ABOUT THE EFFECT OF CATTLE 
BREEDERS’ CULTURE OF ANCIENT 
SOGD 
The author of the article tried to 
enlighten the influence of the cattle-breeders on 
Sogd, basing on the material of the grave tombs 
from the bronze age until the middle ages in 
this valley. 
Keywords: 
Gujayli, Muminobod, 
Lavondak, Akjartepa, Siyab, Dashti Asht, 
Mironkul, Mohandaryo, cattle-breeders, grave 
tombs, Obelchenko, the group of Androva 
 
 
UDK:9(51):529.0 
 
SUG‘DDA DINIY MUNOSABATLAR
(Xitoy yilnomalarining nashrlari asosida) 
Sh.A. Indiaminova 
SamDU tadqiqotchisi, E-mail: [e-mail] 
 
Annotatsiya. Ushbu maqolada ilk o‘rta asrlarda Markaziy Osiyoning yirik madaniy vohasi 
hisoblangan Sug‘d va uning atroflarida yashagan aholining diniy qarashlari xususida ma’lumot 
beriladi. Maqola xitoy yilnomalari nashrlari asosida tahlil etilgan. 
Kalit so‘zlar: Samarqand, Kesh, Kabudon, Desi, ibodatxona, arablar bosqini, diniy 
bag‘rikenglik .
 
Sug‘d tarixining bir qator xususiyatlari, jumladan, ushbu mintaqadagi diniy munosabatlar 
masalasi ham o‘rta asrlar davrida yaratilgan xitoycha “Bey shi” (386-618 yillar), “Suy shu” (581-618 
yillar), “Tan shu” (945 y.) yilnomalarida o‘z aksini topgan. Ushbu yilnomalarda Sug‘d (Zarafshon va 
Qashqadaryo vohalari) mintaqasida mavjud mulklar Samarqand, Kesh, Naxshab, Kabudon, 
Kushoniyada mavjud diniy qarashlar xususida ba’zi ma’lumotlar saqlanib qolgan. Ularni ilmiy 
jihatdan o‘rganish hamda asliyatga mosligini aniqlash nafaqat Sug‘d hududida balki Markaziy Osiyo 
mintaqasida yashagan xalqlarning diniy qarashlarini o‘rganishda muhim va ayni kunda dolzarbdir.
Ushbu manbalar o‘sha davrdagi Sug‘d konfederasiyasining ijtimoiy-siyosiy hayoti haqidagina 
emas, balki butun Markaziy Osiyo mintaqasi bo‘yicha nisbatan to‘liqroq tasavvur berishi bilan alohida 
ahamiyat kasb etadi. Xitoy yilnomalarida Sug‘d tarkibidagi ma’muriy birliklardan Samarqand (Kan), 
Buxoro (An, Ansi), Kesh/Shahrisabz (Shы, Shi), Nasaf / Qarshi (Nashebo, Nashebolo), Maymurg‘ 
(Mi), Ishtixon (Sao), Kushoniya (Xe) mulklarining geografik joylashuvi, tabiati, aholisi, ularning 
iqtisodiy va siyosiy hayoti hamda diniy qarashlarining ayrim qirralari xususida so‘z yuritiladi [5, 77-
88]. Xitoyliklar milodning boshlarida va ilk o‘rta asrlarda o‘z davlatlarining ma’muriy bo‘linishini 
o‘rganish orqali unga chegaradosh bo‘lgan hududlarda yashovchi xaqlarning e’tiqodlari xususida ham 
yozib qoldirganlar.
Xususan, Sug‘dning yirik mulki bo‘lgan Samarqand to‘g‘risida quyidagicha ma’lumot 
keltiriladi: - “Kan (Samarqand)da ibodatxonada turadigan tuzuklar (majmuasi) bor. (Biron bir) jazoni 
belgilashda ushbu tuzuklar (majmuasi)ni olib, unga asoslangan holda hukm chiqaradilar. … 
Qarorgohda ajdodlar ibodatxonasi bor, ular oltinchi oyda qurbonlik keltirishadi. Boshqa hukmdorlar 
18 

---