|
ILMIY AXBOROTNOMA PEDAGOGIKA 2019-yil, 6-son
101
onalar sog‘lom turmush tarzini ta’minlashda oila a’zolarining oziq-ovqati, kiyinishi, uy jihozlari, madaniy
mollar, kommunal xizmat, dam olishi, o‘qishi, mehnati, transport harajati, sayohatga borish, mehmon
kutish, to‘y o‘tkazish, dori-darmon, yengil mashinaga ega bo‘lish, uyni ta’mirlash, bog‘ va chorvani tashkil
qilish kabi boshqa ehtiyojlarni hisobga olishi kerak. Bundan tashqari, oilaning kunlik, haftalik, oylik
harajatini aniqlash va ular qanday qoplanishini oldindan rejalashtirishlari ham zarurdir. Ular ichida eng
asosiysi oila a’zolarining oziq-ovqat ehtiyoji bo‘lib, uning uzluksiz va barqaror bo‘lishini amalga oshirish
zarurdir. Oila sharoitidan kelib chiqib, boshqa ehtiyojlarni keyinga surish yoki vaqtincha to‘xtatish
mumkin.
Ota-onalar oilaning barcha ehtiyojlarini amalga oshirish uchun oila hayotida harakatchan
bo‘lishlari shart. Ular oilaning moddiy holatini inobatga olib, uning kam-ko‘stlarini to‘ldirish uchun barcha
ichki va tashqi imkoniyatlarini ishga solishi muhimdir. Oiladagi iqtisodiy barqarorlik oila a’zolarida
moddiy manfaatdorlikni oshirib, ruhiy ko‘tarinkilikni yuzaga keltiradi, o‘zlariga bo‘lgan ishonchni
oshiradi. Ruhiy ko‘tarinkilik sog‘lom tafakkurni shakllantirib, organizmda modda almashinuvi va qon
aylanishining yaxshilanishi kabi biologik jarayonlar ham faollashadi.
Zero, I.P. Pavlov jismoniy harakatning inson salomatligiga ta’sirini, organizm tashqi muhit bilan
chambarchas bog‘langanligini anglatuvchi ko‘rinish, deb ta’riflaydi. Bunday bog‘lanish va biologik a’zolar
faoliyatini markaziy asab tizimi boshqarib turadi. Jismoniy mashg‘ulot nafaqat u yoki bu organga, balki
butun organizmga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Ayniqsa, uzluksiz ravishda bajariladigan jismoniy harakat kishi
sog‘lig‘iga yaxshi ta’sir ko‘rsatadi. Modda almashinuvi yaxshilanadi, organizm to‘qimalari oziq
moddalarni yaxshi o‘zlashtiradi, parchalangan moddalar esa organizmdan tezroq chiqarib tashlanadi. Yurak
chiniqadi va yana chidamli bo‘ladi [12 ; 172]. Shu sababli faol jismoniy harakat qiluvchi kishilar tetik,
ruhan yengil, quvvatga to‘la, kayfiyati yuqori, dili ravshan bo‘ladi. Jismoniy mashqlarni bajarish natijasida
organizmning himoya vositalari yaxshi rivojlanadi.
Harakatsiz yoki kam harakatli ota-onalar oilaning mavjud moddiy imkoniyatlarini qo‘ldan boy
berib, oila a’zolarining sog‘lom turmushini amalga oshira olmaydi. Oilaning iqtisodiy holati beqarorlashib,
turmush darajasi pasayib boradi. Oila azolaridagi kam harakatlilik yoki yetarli darajada harakat qilmaslik
jismoniy chiniqishni yo‘qotadi. Iqtisodiy tanglik oila a’zolarida ruhiy tushkunlikni yuzaga keltirib,
kelajakka va o‘zlariga bo‘lgan ishonchni yo‘qolishiga olib keladi. Shuningdek, ota-onalardagi bunday kam
harakatlilik bolalarga ham o‘z ta’sirini o‘tkazib, ulardagi shijoatkorlikni so‘ndirib qo‘yishi mumkin.
Oqibatda oila hayotidagi faollik rivojlanishdan to‘xtaydi.
Harakatchan ota-onalar moddiy manfaatdor bo‘lish bilan birga, tejamkorlik bilan oila mablag‘ini
oshirishga urinadi. Hatto tabiiy iqlim sharoiti noqulay joyda yashaygan holatlarda ham suvsizlikka chidamli
o‘simliklar (tok, bodom, dukkakli o‘simliklar) yetishtirish orqali oila daromadini oshirish mumkin.
Oilada sog‘lom turmushni targ‘ib qilish uchun ota-onalarning qanday hududda yashashi, oila
sharoitini hisobga olgan holda ma’rifiy targ‘ibotni amalga oshirish zarur. Bunday ma’naviy-ma’rifiy
targ‘ibot ishlarini respublika ommaviy axborot vositalari orqali, mahallalarda tashkil etiladigan turli
uchrashuvlar, suhbat va debatlar orqali kengaytirish mumkin.
Oilaga tegishli tarmoqlardan (tomorqa, bog‘u-rog‘, chorva-parrandalar) yuqori daromad olishni
amaliyotga tatbiq etishda ilg‘or oila boshliqlarining tajribalarini o‘rganish muhimdir. Ularning ijobiy ta’siri
tufayli kam harakatli oilalarga bevosita amaliy yordam berish mumkin. Bunday tadbirlarning uyushtirilishi
mas’uliyatsiz va kam harakatli ota-onalar dunyoqarashini o‘zgartirishda yaxshi samara beradi. Natijada
iqtisodiy barqaror oilalar soni ortib, ularning turmush darajasi yaxshilanadi, sog‘lom turmush tarzi
shakllanadi. Oilaning iqtisodiy barqarorligini ta’minlashda ota-onalar va mehnatga yaroqli yoshlarning
dehqon, fermer xo‘jaligidagi mehnatini yo‘lga qo‘yish ham foydalidir. Muhimi oila a’zolari mehnat
qilishga o‘rganadi va ularda harakatchanlik shakllanadi.
Sog‘lom turmush tarzini shakllantirishning yana bir omili bu – oilada sog‘lom ma’naviy muhitni
shakllantirishdir. Jamiyatdagi ijtimoiy-ma’naviy muammolarni bartaraf etishda oila tarbiyasida quyidagi
tamoyillarga e’tibor qaratish zarur:
•
milliy ruh va sog‘lom turmush tarzini hisobga olib, ota-onaga va Vatanga muhabbat tuyg‘usini
shakllantirish;
•
farzandlarning maktab, mahalla, davlat va jamiyat oldidagi burchlarini to‘la ado etishlari uchun
oilada mas’uliyatli bo‘lish [7; 17].
Bundan tashqari, oilada sog‘lom turmush tarzini qaror toptirishning o‘ziga xos psixologik omillari
ham mavjud. Ota-onalarning farzandlar tarbiyasiga nisbatan konstruktiv munosabati, ya’ni ularni
emotsional qo‘llab- quvvatlashi, farzandi qanday bo‘lsa, shundayligicha qabul qilish, bola shaxsi
shakllanishiga zarar yetkazmay, uning psixik rivojlanishi haqida qayg‘urish kabi sifatlarni shakllantirish
muhim ahamiyatga ega.
Do'stlaringiz bilan baham: |
