Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

ILMIY AXBOROTNOMA PEDAGOGIKA 2019-yil, 6-son 
95 
Ikkinchi jahon urushiga qadar Yevropada chet tillarini o‘qitish bir-biriga bog‘liq bo‘lgan bir necha 
xil uslubiy
а
t asosida amalga oshirildi va ular mutaxassislar tomonidan ketma-ket tarzda quyidagicha 
tasniflanadi: 
1)
Grammatik – tarjima uslubi 
2)
Natural (tabiiy) va to‘g‘ri uslub 
3)
Garold Palmer uslubi 
4)
Maykl Uest uslubi 
5)
Aralash uslub 
1.
 
Grammatik- tarjima uslubi 
Bu uslub tarafdorlarining fikricha, chet tillarini o‘qitishdan maqsad til tuzilishini o‘rgatish orqali 
mantiqiy fikrlashni o‘stirishdan iborat bo‘lgan. O‘qitishning bosh obyekti grammatika bo‘lib, yozma nutq 
tillarni o‘qitish uchun asos qilib olingan, chunki u paytlarda so‘zlashuv nutqiga til normasidan chetga 
chiqish deb qaralgan. O‘sha davrlarda hukm surgan tasavvurlarga binoan, kimki grammatikani va tarjima 
qilishni puxta egallar ekan, demak u chet tilini yaxshi biladi. Ushbu uslub Yevropa gimnaziyalarida 19 
asrda ingliz va fransuz tillarini o‘qitish borasida rivojlandi. Ta’kidlash lozimki, “yangi” tillarni o‘qitishda 
namuna sifatida “eski” tillarni (lotin va grek) o‘qitish uslubiyati xizmat qila boshladi, chunki o‘sha paytda 
gimnaziyalarda lotin va grek tillaridan boshqa chet tillarini o‘qitish tajribasi yo‘q edi [4]. XIX asr oxirlariga 
kelib, Germaniyada chet tilini o‘qitish bo‘yicha mutaxassislar o‘rtasida munozara kelib chiqdiki, unga 
binoan yangi o‘qitish uslubiy
а
ti eski tillarni o‘qitishdagi maqsad va vazifalardan keskin farq qilishi kerak, 
degan talab o‘rtaga tashlandi va keyinchalik ushbu talab amalga oshirildi.
Grammatik-tarjima uslubining mazmuni, uning nomiga monand, grammatik qoidalarni tushuntirish 
va ularni tarjima mashqlarida qo‘llashga o‘rgatishdir. O‘tilgan grammatik material asosida chet tilidan ona 
tiliga tarjima qilishga o‘rganishi lozim. Bu uslub Yevropada yuzaga kelgan uslublardan dastlabkisi bo‘lib, 
undan ma’lum muddat mobaynida samarali foydalanildi va so‘zsiz, chet tilini o‘rgatish uslubiyati tarixida 
o‘ziga xos iz qoldirdi.