Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

ILMIY AXBOROTNOMA PSIXOLOGIYA 2019-yil, 4-son 
146 
- odamning dunyoqarashi, o‘ziga bo‘lgan hurmati va o‘ziga xos qiyofasi bilan aniqlangan "men" 
tushunchasi; 
- mukammal taqdimot (bu motiv ko‘pincha reklamada foydalaniladi); 
- iste’molchi o‘zini qanday ko‘rishni istayotganini tushuntirib beradigan taqdimot. 
Xulosa. O‘z-
ӯzini idrok qilish odatda boshqalar bizni qanday idrok qilganiga qarama-qarshi 
bӯladi. Masalan, oq soch rahbarlik, hukmronlik belgisi sifatida idrok etilishi, aksincha, o‘z 
qarindoshlarini idrok qilishda donolik va vakolatni anglatishi mumkin. Mahsulotlar faqat iste’molchi 
tomonidan narxlanishiga oid ma’lumotlarni taqdim etmaydi, balki uning shakllanishida muhim rol 
o‘ynaydi. Tovar imidji – bu individual va o‘ziga xos xususiyatlar haqidagi tushunchalar, 
iste’molchilarning xohishlari, o‘ziga xos xususiyatlari va ulardan foydalanishni belgilaydi. 
Iste’molchilarning xulq-atvorini o‘rganish uchun biz rossiyalik psixologlar tomonidan ishlab 
chiqilgan quyidagi s
ӯrov metodikasini taklif qilamiz. (1-ilova).
Xulosa shuki, iste’molchini tӯg‘ri idrok etish, uning xulq-atvorini baholash, dasturlash va 
nazorat qilish marketingning eng muhim funksiyasidir. Iste’molchilarga mahsulot taklif qilish bӯyicha 
yangi imkoniyatlar ochish, iste’molchi talablarini shakllantirish imkoniyati, ular uchun imtiyozlar 
yaratilishi samarali marketingning asosiy muammosidir. 
1-ilova. 
Iste’molchi psixologiyasini ӯrganish testi:
 
1. Iste’molchi xulq-atvorining ichki omillari: 
a) motivatsiya; hissiyotlar, hayot tarzi; 
b) bilim va munosabat; 
c) shaxsiy xususiyatlar, namunaviy guruhlar; 
d) hislar, o‘rganish, xotira; 
e) millatning madaniyati, submadaniyat. 
2. Tovarlarni xaridorning ishlab chiqarish maqsadidagi xatti-harakatiga ta’sir ko‘rsatadigan 
omillar: 
a) atrof-muhit; d) pedagogik; 
b) individual; e) tashkiliy; 
c) demografik; e) shaxslararo. 
3. Foizlarni ko‘rsatadigan va daromad va ma’lum bir mahsulot yoki xizmatga ega bo‘lgan 
xaridorlar to‘plami – bozor: 
a) iqtisodiy jihatdan qulay; c) maqsad; 
b) malakali; g) o‘zlashtirildi. 
4. Ma’lum bir mahsulot yoki xizmat bilan bog‘liq ravishda daromad olish, foydalanish huquqi va 
foydalanish huquqiga ega bo‘lgan xaridorlar to‘plami – bozor: 
a) iqtisodiy jihatdan qulay; c) maqsad; 
b) malakali; g) o‘zlashtirildi. 
5. Kompaniyaning o‘z harakatlarini boshqarishga qaror qilgan malakali bozorning bir qismi – 
bozor: 
a) maqsad; c) iqtisodiy jihatdan qulay; 
b) malakali; g) o‘zlashtirildi. 
6. Ma’lum bir mahsulotni yoki xizmatni sotib olgan xaridorlar to‘plami – bozor: 
a) maqsad; c) iqtisodiy jihatdan qulay; 
b) malakali; g) o‘zlashtirildi. 
7. Motivatsiya, fikr va qarashlar iste’molchilarning xulq-atvoriga ta’sir qiluvchi omillar guruhiga 
kiradi: 
a) psixologik; v) ijtimoiy; 
b) madaniy; g) iqtisodiy. 
8. Savdogar uchun iste’molchilarning xulq-atvori haqida qanday bilimlar zarur: 
a) bozor segmentatsiyasi; 
b) marketing xizmatining tarkibini ishlab chiqish; 
c) bozor imkoniyatlarini tahlil qilish; 
d) korporativ madaniyatni shakllantirish; 
e) raqobatchilarning fayllarini tuzish. 
9. Iste’molni sotib olish xatti-ta’siriga ta’sir qiluvchi madaniy omillar quyidagilardir: 

---