Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal 2017-yil, 4-son (104) gumanitar fanlar seriyasi

ILMIY AXBOROTNOMA 
SOTSIOLOGIYA
 
 
2017-yil, 4-son 
52 
Bu vaziyatda subyektiv boshlanish obyektivligi bilan qarama-qarshi qoʻyilmaydi, aksincha qoʻshilib 
ketadi: “Subyektivlikning tasnifi qanday boʻlsa, ijtimoiy (iqtisodiy, ekologik, siyosiy, huquqiy, etik, 
estetik, diniy, ilmiy) hayotning barcha jabhalarida subyekt amaliyoti tasnifi shunday boʻladi. Shu 
sababli, ijtimoiy hayotning barcha sohalaridagi ijtimoiy-tarixiy va individual amaliyot mohiyati va 
tasnifi alohida inson, shuningdek, jamiyatning jamoaviy subyektlari- ijtimoiy guruhlar, qatlamlar, 
sinflar, davlatlar, dunyo tizimlari va insoniyat mazmuniga bogʻliq” [10].
Barcha uchun barqaror jismoniy mavjudlik muhim boʻlgani uchun inson qadriyatlari tarkibidan 
biri moddiy ishlab chiqarish sohasi boʻladi. Inson taraqqiyotining erta bosqichlarida u eng oddiy 
xoʻjalik ishlari yuritgan boʻlib, yolgʻiz qolganda, qulay tabiiy va iqlim sharoitlarda oʻziga mos moddiy 
ta’minot darajasini ta’minlashi mumkin boʻlgan. Insonlar hayoti murakkablashgan, taraqqiyotning 
yuqori bosqichlarida ular hayot faoliyati jarayonida oʻz faoliyatlarini farqlay boshladi. Oddiy 
jamiyatlarni koʻp bosqichli iqtisodiy tizimlariga ega murakkablari bilan qiyoslagan E.Dyurkgeym 
murakkabroq jamiyatlarda insonlar bir-biriga tobe boʻladi, chunki har biri u yoki bu moddiy buyumlar 
ishlab chiqarish sohasida tor xoʻjalik ixtisosligiga ega boʻlib, boshqasining mehnat mahsuliga ehtiyoj 
sezadi[11]. Shu tarzda, birdamlikning ijtimoiy-siyosiy sohalarini e’tiborga olsak, hokimiyat 
tashkilotlari tomonidan ijtimoiy muhofaza maqsadida jamiyat a’zolariga umumiy gʻoyalar va 
paradigmalar majburan kiritiladi. Jamiyatning iqtisodiy tomoni esa bir butun xoʻjalikning barchasi va 
har birini ongli va ixtiyoriy bogʻlashdir.
Qadriyatlar tizimi orqali bogʻlanadigan jamiyatda hayotni amaliy egallash va uning global 
axloqiy asoslarini anglash kiradi. Ulardan biri din boʻlib, u muayyan aksiologik yoʻnalishlar vositasida 
jamiyatning turli a’zolari oʻrtasidagi “makonli” ta’sirni ta’minlash va oʻtib ketgan hamda yashayotgan 
avlod oʻrtasidagi oʻzaro ijobiy ta’sir sharti sifatida oʻrganilishi mumkin. Bu holatda diniy qadriyatlar 
zamonaviy dunyoqarash bilan qarama-qarshi boʻlmay, ular bilan bogʻlanib, ularni toʻldirishi muhim 
boʻladi. 
Xulosa qilib aytish mumkinki, ijtimoiy hamjihatlik shaxs tomonidan jamiyatni turli tomonlarini 
anglashda birinchi qadamdir. Hamjihatlik ijtimoiy zaruriyat bilan yaqindan bogʻliq boʻlib, insonni 
maqsadli va ongli ravishda ma’lum bir ijtimoiy tizim yaratishda ishtirok ettiradi. U har bir jamiyatning 
alohida ishtirokchisi barqarorligi va xavfsizligini kafolatlaydigan ijtimoiy norma va institutlarni tan 
olganligi bilan bogʻliq va shu sababli mohiyatan ratsional hamjihatlik deb ta’riflash mumkin.