|
ILMIY AXBOROTNOMA
SOTSIOLOGIYA
2017-yil, 4-son
47
3. Hokimiyat organlari huzurida jamoatchilik komissiyalari, jamoatchilik kengashlarining
tashkil etilishi va boshqalar.
Jamoatchilik nazorati jamiyatdagi kishilar, turli guruh, tuzilmalar va tashkilotlar tomonidan
davlat boshqaruvi tuzilmalarining faoliyati ustidan jamoat nazoratini ta’minlash va ijtimoiy
voqelikdagi fakt va hodisalarga yashirin yoki ochiq suratdagi munosabatini anglatuvchi ijtimoiy
jarayondir. Jamoatchilik nazorati jamiyatda nazorat qiluvchi, maslahat beruvchi yoki majbur
etuvchilik funksiyalarini bajarib, ijtimoiy hayotning u yoki bu masalalari, muammolari boʻyicha fikr-
mulohazalar bildiradi, hukm chiqaradi. Chiqargan hukmlariga nisbatan jamoatchilik fikri baholash,
tahlil qilish, amaliy tartibga solish funksiyalarini bajaradi va ijtimoiy munosabatlarning muayyan
normalarini joriy qiladi.
Jamoatchilik nazorati jamiyat hayotining koʻplab sohalarini qamrab oladi va koʻlami kengayib,
oʻsib boradi. Ya’ni, jamoatchilik nazorati ijtimoiy hayotdagi kichik bir masaladan tortib, butun jamiyat
uchun taalluqli boʻlgan juda keng miqyosdagi masala va muammolarni ham qamrab olishi mumkin.
Shu bilan birlikda, jamoatchilik nazorati har qanday masala yuzasidan ham koʻtarilavermasdan, balki
hayotda ijtimoiy muhim va zarur masalalarni tanlab oladi.
Jamoatchilik nazorati - muayyan ijtimoiy masalalarni ma’qullash yoki qoralashda namoyon
boʻladi, individlar, ijtimoiy guruhlar xatti-harakatini va ijtimoiy munosabatlarda muayyan me’yorlarni
belgilaydi; umuman jamiyat doirasida ham, turli ijtimoiy guruhlar doirasida ham amal qiladi.
Jamoatchilik nazoratining faolligi va ahamiyati jamiyatning strukturaviy xarakteri, ishlab
chiqaruvchi kuchlarning, madaniyatning, demokratik huquqiy me’yorlar va erkinliklarning
taraqqiyot darajasi bilan belgilanadi. Jamoatchilik nazorati hokimiyat organlarini saylashda, ommaviy
kommunikatsiya vositalarida, aholi soʻrovlari va boshqalarda oʻz ifodasini topadi.
Shu nuqtai nazardan, bugun bizning respublikamizda ham jamoatchilik nazoratini
shakllanishini oʻrganishni davlat darajasida tashkil etish va ushbu jarayonni huquqiy jihatdan tartibga
solish mexanizmi yuzaga kelmoqda.
Jamoatchilik nazoratining mohiyati va mazmuni bizga quyidagicha izohlarni berish imkonini
beradi:
• Jamoatchilik nazorati ma’lum bir kishilar jamoasining hayotiy faoliyatlarida uchraydigan
muammolarga nisbatan aniq bir hatti-harakatidir.
• Jamoatchilik nazoratining shakllanishining kriteriyasi sifatida jamoaviy talab va manfaatlar
xizmat qiladi. Jamoatchilik diqqatini jalb etadigan, umumiy muhokamada ishtirok etiladigan, ishtirok
orqali beriladigan xulosalardan kelib chiqadigan faktlar, tushunchalar jamoatchilik nazoratining
ob’ekti boʻlishi mumkin.
• Ommaviy xulosa turlicha reallikni oʻzida aks ettirishi mumkin. Bundan shu holat kelib
chiqadiki, jamoatchilik nazorati ijtimoiy harakatlar va qarashlar negizida ijtimoiy jarayonlarni
modellashtirish tizimiga ham muhim xizmatlar qiladi.
• Jamoatchilik nazorati fikrini inson xulq-atvori, amaliy faoliyatini yoʻnaltirib turuvchi maxsus
ta’sir kuchi sifatida ham tushunish mumkin.
Jamoatchilik nazorati oʻzida insonlar oʻzaro faoliyatlari natijasi, alohida jarayonlar yigʻindisini
aks ettiradi. Biz adolatli, demokratik davlat qurmoqchi ekanmiz, jamoatchilikning ijtimoiy va siyosiy
faolligini oshirishimiz, loqaydlikni bartaraf etmogʻimiz zarur. Sobiq Ittifoq davrida hamma
sohalarning markazlashgan tarzda davlat tomonidan berilgan buyruq va koʻrsatmalar orqali
boshqarilishi jamiyatda beparvolik, ma’suliyatsizlik kabi salbiy illatlarning shakllanishiga sabab
boʻldi. Biz bu kabi salbiy illatlarni yoʻqotmay turib, oʻz fikriga ega boʻlgan, erkin fikrlovchi yoshlarni
tarbiyalamay turib taraqqiyotga erisha olmaymiz.
Shu sababli hozirgi kunda iqtidorli yoshlarni qoʻllab-quvvatlashga, ta’lim tizimini isloh
qilishga davlatimiz tomonidan katta e’tibor berilmoqda. Boʻlib oʻtgan saylovlarda keng
jamoatchilikning faol ishtirok etishi, mamlakatning kelajagi kimlarning qoʻliga topshirilishini
anglagan holda oʻz nomzodlarini koʻrsatishlari Oʻzbekistonning kelgusidagi taraqqiyoti, jamiyat
a’zolarining manfaatlarini nechogʻli qondirilishi, huquqiy davlatchilik asoslarini yaratilishi ana shunga
va yana bir bor jamoatchilikning ongli ishtirokiga bogʻliqdir.
Yurtimizda istiqlolning dastlabki yillaridanoq kuchli fuqarolik jamiyati va adolatli demokratik
davlat barpo etish maqsadida jamoatchilik nazorati sohasini huquqiy asosini shakllantirish va
rivojlantirishga alohida e’tibor berilayotganini aytib oʻtish joiz. Zero, davlat hokimiyati va boshqaruvi
Do'stlaringiz bilan baham: |
