ILMIY AXBOROTNOMA IQTISODIYOT 2019-yil, 6-son 84
xoʼjaliklariga xususiylashtirib berildi. . Chorvachilikda ozuqa bazasini yaxshilashga qaratilgan chora
–
tadbirlar oʼz samarasini berib holat faqat ixtisoslashgan fermer xoʼjaliklaridagina biroz oʼzgargan boʼlsa
-
da, qoramollarning asosiy bosh soni mavjud boʼlgan uy xoʼjaliklarda ozuqa bilan taʼminlash hozirgacha
muammoligicha qolmoqda.
Oʼzbekiston Birlashgan Millatlar tashkiloti tasnifiga koʼra dunyoning oʼz maqsadlariga erishish
nuqtai nazaridan maqsadli rivojlanishi boʼyicha oziq
-
ovqat xavfsizligi yoʼnalishida 2015 yil yakunlariga
koʼra mukofotlangan va shu talablarga toʼla javob bera olgan 14 davlatning bittasi boʼldi. 2017
yildan
mamlakatimizda qabul qilingan mamlakatni rivojlantirishning beshta ustivor yoʼnalishi ichida qishloq
xoʼjaligini rivojlantirishga alohida eʼtibor qaratilganligi bu yoʼnalishda ishlar yanada takomillashtirilib,
qishloq xoʼjaligini modernizatsiyalash
tarmoq rivojlanishining ustivorligini belgilab beradigan jihatlaridan
biridir.
Respublikamizda chorvachilikning Yalpi ichki mahsuloti tarkibida qoramolchilik mahsulotlari
salmogʼi 40 foizdan koʼproqni tashkil qiladi. Bunda fermer xoʼjaliklari rolini oshib
borishi davr talabi
boʼlib kolmoqda va soʼnggi yillarda bu tarmoqda ham modernizatsiya jarayonlari jadallik bilan kirib
kelmoqda. Qoramolchilikdan aholi isteʼmoli uchun sut, goʼsht, yogʼ va boshqa mahsulotlar olinadi. Ilmiy
asoslangan meʼyor boʼyicha jon boshiga isteʼmol qilinadigan mahsulot oqsilining 60% ini tashkil etishi
zarur.
Oʼzbekistonda yashovchi aholi turmush darajasini oʼsishi bilan qoramolchilik mahsulotlariga
boʼlgan talab ham oshadi, ularni koʼpaytirish imkoniyatlaridan toʼlaroq foydalanish uc
hun esa
qoramolchilikka ixtisoslashgan koʼp tarmoqli fermer xoʼjaliklarini tashkil qilish va rivojlantirishni toʼgʼri
yoʼlga qoʼyish talab qilinadi. Buni esa mustahkam ozuqa bazasini yaratmasdan turib amalga oshirib
boʼlmaydi
Materiallar va metodlar: Respublikada 2018 yilda barcha korxonalarda qoramollar bosh soni
12726600 boshdan koʼproqni tashkil qilsa, shuning 6,0% i yoki 763595 boshi fermer xoʼjaliklariga toʼgʼri
keladi, 94% i yoki 11963004 boshi dehqon xoʼjaliklari va boshqa qishloq xoʼjalik faoliyati
bilan
shugʼullanuvchi korxonalarga toʼgʼri keladi. Respublika boʼyicha jami qoramollar bosh soni 2016
-2018
yillarda 103.6 foizga oshgan boʼlsa. Shu jumladan fermer xoʼjaliklari boʼyicha bu koʼrsatkich 101 foizni,
dehqon xoʼjaliklarida esa 103.7 foizni tashkil qilgan. Respublika miqyosida jami goʼsht ishlab chiqarish
2014 yilda 1906.3ming tonnani tashkil qilgan boʼlsa, shundan 74.8 foizini qoramol goʼshti tashkil qiladi.
2018 yilda bu koʼrsatkich 2033.6 ming tonnani tashkil qilib goʼsht ishlab chiqarishnig oʼsish darajasi
106.6% ni tashkil qilgan.
Natijalar va ularning tahlili: Samarqand viloyatida 2015 yilda jami 12641ta fermer xoʼjaligi
faoliyat koʼrsatgan boʼlib, shundan chorvachilin fermer xoʼjaliklari soni 563ta boʼlgan boʼlsa, ularning
oʼrtacha yer maydoni 36.9 gektarni tashkil qilgan. 2015 yilda tomorqa xoʼjaliklari soni 517022 tani tashkil
qilgan boʼlib, oʼrtacha bir oilaga lalmi bilan birgalikda 0.017 gektar yer maydoni toʼgʼri keladi. Fermer va
dehqon xoʼjaliklariga ozuqa yetkazib berish maqsadida tu
manlarda xizmat sohasiga asoslangan
agrofirmalar –
maxsus xoʼjaliklar tashkil qilinsa viloyatda ozuq taʼminotini tubdan oʼzgartirgan boʼlar edi.
Viloyatdagi barcha toifadagi xoʼjaliklarda qoramollar bosh soni 2014 yilda 1407488 boshni tashkil qilgan
boʼlsa, shu jumladan fermer xoʼjaliklarida bu koʼrsatkich 64780 boshni tashkil qilgan, 2018 yilga kelib esa
viloyatda jami qoramollar bosh soni 1554100 boshni tashkil qilgan boʼlsa, shu jumladan fermer
xoʼjaliklarida esa 73500 boshni tashkil qilgan.Demak, tahlillar shuni koʼrsatadiki, fermer xoʼjaliklaridagi
qoramollari bosh soni jami mavjud qoramollarning faqat 4,4 foizigina tashkil qiladi xolos.
А
chinarlisi
shundaki, faqat fermer xoʼjaliklaridagina oʼzini
–
oʼzi ozuqaga boʼlgan talabini qondirish imkoniyatlari
m
avjud. Dehqon xoʼjaliklarida chorva mollarining asosiy qismi mavjud boʼlib va ular asosiy chorvachilik
mahsulotlarni yetkazib beruvchilar hisoblanishadi, ammo ularning mahsuldorlik koʼrsatkichlari imkoniyat
darajasidan ancha past darajada. Samarqand viloya
tida 2014 yilda oʼrtacha bir bosh sogʼin sigirdan sogʼib
olingan sut miqdori 1231kg ni tashkil qilgan boʼlsa bu koʼsatktich 2018 yilga kelib 2061.1 kg ni tashkil
qilgan va oʼsish darajasi 167,4 foizni tashkil qilgan boʼlsayam, mavjud chorva mollarining pot
entsial
imkoniyat darajasidan ancha past ekanligi koʼrinib turibdi. Buning asosiy sabablaridan biri uy
xoʼjaliklarining qoniqarli darajadagi ozuqa bazasiga ega emasligidir. Fermer xoʼjaliklarini kelgusida kuchli
ozukalar bilan taʼminlash maqsadida ularga b
erkitilgan yer maydonlaridan ozuqa uchun samarali
foydalanish yoʼllarini topish zarur boʼladi. Buning uchun biz quyidagilarni tavsiya qilamiz.
Mamlakatimizda ekin turlari ichida makkajoʼxorining hosildorligi koʼk massa uchun ham don uchun ham
yuqori, qolve
rsa 1 kilogramm makkajoʼxori doni tarkibida ham ozuqa birligi boshka ozuqa ekinlariga
nisbatan koʼpligi (1,33 oz. birl) maʼlum. Hisob
-
kitoblarga qaraganda, 1 gektar maydondan koʼk massa yoki
dagʼal hashak sifatida tayyorlansa, hosildorlik 600 sentnerni , d
on uchun ekilsa, 55-60 sentnerni tashkil
qilar ekan. Demak, 1 gektar makkajoʼxoridan 303 va 305 sentner ozuqa birligini bir ekishda olish
