Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

1-mashq.
Turli zonalarga urilgan to‘pni bir o‘zi maydonni barcha zonalarida aniq qabul qilish 
holatini bajarish. Eslatma: maydonda faqat bitta o‘yinchi har qanday to‘pni qabul qilishga harkat qilishi, 
noaniq to‘plar uchun jazolanishi (mashqni 5-10 minut bajarish). 
2-mashq. 
Zonani himoya qilishda shug‘ullanuvchilar to‘r ustidan hujum zarbasi bilan to‘pni 
ketma-ket 2-3-4- zonalardan 10-20 marta muayyan zonalarga yo‘llaydi. Eng ko‘p to‘pni qabul qilgan 
o‘yinchi g‘olib deb topiladi. 
3-mashq.
Juftlikda mashqlar: 1-6-5 zonalarda turgan o‘yinchilar 2-3-4 zonalarda to‘rga qarama-
qarshi turgan o‘yinchilarga to‘pni shiddat bilan uradi. 1-2-3-zonalarda turgan o‘yinchilar qabul qiladi va 
orqaga burilib to`siq qo`yadi hamda dastlabki holatga qaytadi (ushbu mashq 10-12 marta bajariladi). 
4-mashq.
Dastlabki holat: - ikki juft o‘yinchilar to‘r oldida 4 va 2- zonalarda to‘rga qarab 
joylashadi. To‘pni o‘yinga kirituvchi o‘yinchi to‘pni irg‘itish vaqtida birinchi juftlik o‘yinchilari tezlik 
bilan 1 va 5- zonalarga harakatlanadi va kiritilayotgan to‘pni qabul qiladi (bir vaqtning o‘zida baravar 1va 
5-to‘p kiritish) 
5-mashq. 
Juftlikda mashqlar: bir o‘yinchi to‘pni yuqoriga – oldinga tashlaydi, boshqa o‘yinchilar 
yuguradi, hatlab to‘xtaydi, to‘pni bosh ustida ikki qo‘llab yuqoridan qabul qilish holatida iladi, oyoqlarni 
yozib, bilak-kaft harakatlari bilan to‘pni sherigiga tashlaydi va o‘z joyiga yugirib qaytadi (6-7 marotaba) 
[7,8,9]. 
Tadqiqotlarda aytilishicha, so‘nggi yillarda uzoq va uzliksiz mashg‘ulotlar ba’zan yosh 
voleybolchilarda zerikish hissini paydo qiladi. Mazkur yoshdagi sportchilarni jismoniy, texnik-taktik, 
psixik tayyorgarliklarini oshirishga qaratilgan musabaqalashuv mashqlarini qo`llagan holda tayyorlash 
muhim ahamiyatga ega [8, 9]. 
Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, yuklamalarning yo‘nalishi va me’yorini bilishdan tashqari, 
shoshilinch mashqlarning ijobiy natijasiga erishishi uchun turli yo‘nalishdagi mashqlarning bir-biriga 
mosligini nazarga olish muhim hisoblanadi. Bir yo‘nalishda ta’sir qiladigan vositalarni saralash maqsadga 
muvofiqdir [5,7]. 
Bu mashqlar yosh voleybolchilarning jismoniy va texnik taktik imkoniyatlarini sezilarli darajada 
o‘stirishga yordam beradi. Mashg‘ulotlarni tashkillashtirish va rejalashtirishda kompleks mashqlar tizimini 
ishlab chiqish, bu mashqlar samarasini aniqlab olish, davom etadigan mashqlarning jadalligi hamda 
ko‘rsatkichlari, berilgan o‘yin mashqlaridan foydalanishda mashqlar miqdorini, maydonning o‘lchami, 
o‘yin qurilmalari (shaxsiy yoki guruhli himoya, to‘pni qabul qilish aniqligi, tezkor hujum va h.k) inobatga 
olish kerak. Chunki bu qismlarning jadalligida anchagina farq kuzatiladi. Uzluksiz mashg‘ulotlarda 
qatnashuvchi yosh voleybolchilarni mashqlar orasidagi tanaffusning qisqarishi yoki uzayishi bilan bog‘liq 
holda vazifani keraklicha almashtirish mumkin [4,6,9].
Yosh voleybolchilarga bu mashqlarni bajartirish orqali o‘rtacha yurak qisqarish sur’ati hamda 
o‘rtacha energiya saflash qiymatini aniqlab olishga harakat qildik. Bu quyidagi jadvalda aks etgan: (2-
jadval).