|
2.1.3. Asinxron motorlar ishlashining o’ziga xosligi hamda asinxron va kollektorli tortuv elektr motorlari ko’rsatkichlarini taqqoslash.
EXT xarakat tezligini tez – tez o’zgartirgani bois elektr yuritma sifatida yuqori yuklanish qobilyati va rostlash xususiyatlariga ega bo’lgan motorlardan foydalanish talab etiladi. Bu talablarga o’zgarmas tok motorlari javob beradi.Lekin, avval aytilganidek, bugungi kunda kollektordagi komutatsiya shartiga ko’ra chegaraviy quvvatga yotib bo’lindi. Kollektor xozirgi mavjud quvvatlarga ham kuchli etibor va kurik talab etiladi.
Ventilli va asinxron motorlarning asosiy ustunligi – ularda kollektorning mavjud emasligi. Lekin o’sha paytlarda katta toklarni fazadan fazaga o’tkazishda tashqi elektron kommutator talab etilgan, sanoat esa bunday yarim o’tkazgichli texnika rivojiga faqat so’nggi yillarda erishdi, katta quvvatli va ishonchli teristorlar yaratildi. Asinsxon motorlar magnitlovchi kuchning xosil bo’lishi jarayoni ventilli motordagi kabi kechadi, lekin tok bir varakayiga 3 ta faza orqali o’tadi, 2ta fazadagi tok 3 chisini 2 barobar kuchli bo’ladi.Elektromashinasozlikda qisqa tutashgan rotorli motorlar keng qo’llaniladi.
EXTda qanday motorl turganidan qat’iy nazar tortuv va quvvat xarakteristikalari ta’minlanishi kerak. Uning taxminiy ko’rinishi 2.1- rasmdagidek bo’lishi kerak. 1 – nuqta nominal quvvatga mos bo’lib bu nuqta son bilan 2 gacha ushlab turiladi. 2 -nuqtadan 3 – sigacha quvvat pasayadi, bu xol odatda o’zgarmas tok motorlarida kuzatiladi.Chunki yuqori tezliklarda katta quvvatni amalgam oshirish kommutatsiya sharti bilan chegaralanadi. Shuningdek kollektorli motorlarda rostlash son bilan ikkita parametr – berilayotgan kuchlanish V1va chastota F1 orqali amalga oshirilishi mumkin. Elektravoz uchun asinxron tortuv motori u kirish parametrlari grafigini ko’rsatish mumkin .2.2 rasm.
|
|
2.1.rasm Asinxron motor tok xarakteristikalari
|
2.2.Elektrovoz asinxron tortuv motorlarini parametrlari.
|
2.3 rasm Asinxron tortuvmotorlarini motor rejimidaishlash prinsipi.
Asinxron motor uchun U1 = const va F1 = const bo’lganda qolgan barcha parametrlar o’zgarmas bo’ladi. Asinxron motorlar aylantirishmomenti , kuchlanish, chastota maydoning keng diapasonda o’zgarishi bilan ishlay oladi. Unda ko’p parametrlar o’zgarvchan o’lib oqimga U1 kuchlanishga f1 va f2 chastotaga bog’liq bo’ladi. Bunda f2 sirpanish chastotasi. Asinxron mashina ishini motor rejimida qarab chiqamiz (2.3 rasm)
Asinxron mashina deb, o’rnatilgan rejimda stator va rotor magnit maydoni xar burchak tezlik bilan aylanadigan mashinaga mashinaga aytiladi. Asinxron mashinaning ishlash prinspi o’zgaruvchan kuchlanish tarmog’iga ulangan stator cho’lg’amida hosil bo’ladigan aylanuvchi magnet maydon vauning ta’sirida qisqa tutashgan rotor hosil bo’ladigan magnet maydonlarning o’zaro ta’sirlashuviga asoslangan. Ko’p fazali stator cho’lg’amidan f1 chastotali o’zgaruvchan tok oqadi vahar onda F1 elektromagnit hosil qilib, uning o’qi
,(bu yerda p - juft qutublar soni).Burchak tezlik bilan aylanadi. Bu magnit maydon o’z ortidan nisbatan kamroq burchak tezlik bilan bilan aylanuvchi rotorni ergashtiradi.
, ,
Bu yerda - sirpanish.
Magnit maydoning rotordan oshib ketish burchak tezligi vauning chulg’amida EYK hosil qiladi, EYK chastotasi
yoki
Bu yerda Отсюда yoki .
Ifodadan ko’rinib turibdiki f2 = Sf1.
Ko’p fazali rotor chulg’ami stator maydoni ta’sirida F2 o’qqa ega magnitmaydonni hosil qiladi. Bu maydon rotor cho’lg’ami ortidan , burchak tezlik bilan ergashib aylanadi. Shunday qilib, stator magnet maydoni rotor cho’lg’ami bilan bir vaqtda uni qandaydir burchakka ortda qoldirib aylanadi.
Rotor va stator magnet maydonlari ta’sirida moment hosil bo’ladi:
или ,
Bu yerda K – mashina konstruksiyasidagi o’ziga xosliklarni ifodalovchi koeffisent.
yuqoridagilardan kelib chiqib muhim xulosaga kelish mumkin:
1)Mashinaning , Chastota bilan aylanuvchi asosiy magnet maydoni ko’p fazali stator cho’lg’ami hosil bo’ladi, stator toki qiymati yuklamaga bog’liq.
2)Rotor magnet maydon bilan nosinxron aylanadi. Rotorning burchak tezligi yuklamaga, ya’ni valdagi momentga bog’liq;
3)Elektr energiyasi Asinxron mashinaga faqat stator tomonidan beriladi. Rotor qisqa tutashgan bo’lib unga tok magnit maydon ta’sirida hosil bo’ladi.
Endi magnet oqim F , EYK E1 va rotor toki chastotasi f 2 ning bog’liqligini ko’ramiz. (2.4 rasm).
0 dan V4 tezlikgacha tortuv kuchi qiymatini yuqori ushlab turishuchun doimo katta elektromagnit moment zarur.Buni ta’minlashuchun mashinani katta magnet oqim bilan ishga tushurish kerak. Vanixoyat quyidagi nisbatga amal qilish kerak: .
Tezlik Vnom ga yaqin bo’lganda EYK U1kuchlanishdan kam farq qiladi, lekin kichik tezliklarni farq sezilarli.
Ishga tushirish jarayonini yaxshilashuchun I1 tokni o’zgartirishsiz saqlash kerak.Vnomdanyuqori tezliklarda quvvatni o’zgarmas
saqlash mumkin.
,
Ya’ni, chastota ortishi bilan magnet maydon bilan kamayadi. Agar rotorning aylanish chastotasi o’zgarmas saqlansa, u xolda magnet maydon kamayadi xamda rotor va stator toklari pasayadi, ya’ni quvvat kamayadi.
Yo’lovchi vayuk elektravozlari uchun tezlik yoki quvvatini o’zgarmas, saqlash masalalari alohida xal qilinadi. Yo’lovchi elektravozlarni quvvat va tezlikni Vconst .gacha oshirib borish talab etiladi. yuk elektravozlarida ularning tortuv xarakteristkasiga ko’ra quvvatni Vconst tezlikkacha ushlas zaruriyati yo’q, shuning uchun chastota f2=const bo’lgani xolida tokni kamaytirish mumkin. Asinxron motor uchun asosiy munosabatlarni bilgan xolda 3ta parametrga ta’sir etib, quvvati rostlash mumkin. Odatda aylanish chastotasi nazorat qilinadi:
,
bu yerda f1 – stator magnit masofani aylanish chastotasi bo’lib, uning qiymati zaruriy f2 va n ni tamirlashga qaratiladi;
Rostlanuvchi kattalik U1.
Tortuv asinxron motorlarining rostlash xususiyatlarini baholashuchun, motor validagi elektr magnet mamentni ifodalovchi yana bir formulani keltiramiz.
Bu yerda KB = 1,05…1,11- maydon shaklini xisobga oluvchi koeffisent. Ifodadagi so’nggi kasr .ni beradi.
Keltirilgan ifodadan ko’rinib turibdiki, bir xil qiymatdagi moment tok, chastota va moment oqimiing turli qiymatlarida hosil qilinishi mumkin.
,
Bu esa tokno optimallashtirgan xolda mamentni o’zgarmas ushlash imkonini beradi.Shu bilan isroflar kamayadi.
Akademik M.P. Kostenko tomonidan kiritilgan asinxron mashinaning chastotali boshqarish qonuni keng tarqalgan:
,
bu yerda U1, f1, M1 – kuchlanish, chastota va aylantiruvchi momentning joriy qiymatlari; U1n, f1n, M1n – shu kattaliklarni nominal qiymatlari.
Oxirgi ifodaga ko’ra, f1 chastotani o’zgartirib, barcha rejimlarda katta moment hosil qilishuchun katta magnit oqim kerak, bu esa kuchlanish yordamida taminlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
