Issiqlik elektr stantsiyasining qurilmalari

Gaz-mazutda ishlaydigan DKVR –20-13-250 qozon agregati.
DKVR qozon agregatlarining asosiy ko‘rsatkichlari.

.

Qozon turi	Bug‘ unumdorligi, kg/s/m /soat	Qozon- dan chiqishdagi bug‘ bosimi, MPa	Bug‘ temperaturasi K	Qozonning isitish yuzasi, m^2			Bug‘ qizdirgich isitish yuzasi, m^2
				Radiatsion	Konvektiv	Umumiy
DKVR-2,5-1,4	0,695/2,5	1,4	to‘-yin-gan*	17,7	72,6	91,3	-
DKVR-4-1,4-523	1,1/4	1,4	523	21,4	107,6	129	8,5
DKVR-6,5-1,4	1,8/6,5	1,4	to‘-yin-gan	27,9	197,4	225,3	-
DKVR-10-2,4-643	2,78/10	1,4/2,4	643	47,9	207,5	255,4	17
DKVR-20-1,4-523	5,56/20	1,4/2,4	523	73,5	285	358,5	34
DKVR-35-1,4	9,75/35	1,4	to‘-yin-gan	86,1	437,4	523,5	-

*To‘yinish temperaturasi.
DKVR turidagi qozon agregatlar sanoat issiqlik energetikasida va issiqlik ta’minoti tuzilmalarida keng qo‘llanilmoqda. Bunday qozonlarda barcha turdagi yoqilg‘ini yoqish mumkin. Shu sababli qozonlarning o‘txonalari turlicha bo‘lishi mumkin, F.I.K. esa, 75 dan 91% gacha bo‘ladi. DKVR qozon agregatlarini suv-isitish qozonlari sifatida ishlatish mumkin. Buning uchun qozon ustiga bug‘-suv isitkichi o‘rnatiladi va qozonning tsirkulyatsiya sxemasiga ulanadi. Bug‘ tarmoq suvini isitib kondensatsiyalanadi, kondensat esa, isitkichdan pastki barabanga o‘zi oqib tushadi.

Hozirgi vaqtda DKVR turidagi qozonlar past bosimli KE, DE, E-GMN kabi bug‘ qozon agregatlari bilan asta-sekin almashtirilmoqda. Bular ikki barabanli, vertikal suv-quvurli qozonlar bo‘lib, ularning konvektiv quvurlar to‘plami bukilgan quvurlardan tashkil topgan. Qozon qoplamasining vazni kamaytirilgan, qaynatish quvurlar to‘plami zich joylashgan, yonish yuzasining issiqlik kuchlanishi va o‘txona bo‘shlig‘ining solishtirma issiqlik kuchlanishi yuqori.

Bug‘ qozon agregatlarinig asosiy ko‘rsatkichlari.

Qozon agregati turi	Bug‘ unumdorligi, t/soat	Bug‘ bosimi, MPa	Bug‘ turi
KE-2,5-14S*	2,5	1,4	To‘yingan bug‘
KE-10-14S	10	1,4	To‘yingan bug‘
KE-10-14-225S	10	1,4	t=225S li o‘ta qizigan bug‘.
KE-25-24-250S	25	2,4	t=250S li o‘ta qizigan bug‘.
DE-4-14 GM	4	1,4	To‘yingan bug‘
DE-25-14-GM	25	1,4	To‘yingan bug‘
DE-16-14-225GM	16	1,4	t=225S li o‘ta qizigan bug‘.
DE-25-24 GM	25	2,4	To‘yingan bug‘
E-4-14 GMN	4	1,4	To‘yingan bug‘
E-10-14 GMN	10	1,4	To‘yingan bug‘
E-10-14 225 GMN	10	1,4	t=225S li o‘ta qizigan bug‘.
E-25-14 GMN	25	1,4	t=225S li o‘ta qizigan bug‘.

* Seriyalab ishlab chiqariladi.
Buning natijasida yangi qozon agregatlarining bug‘ unumdorligi ortdi. Masalan, KE-4 (D=4 m/soat) qozon agregatining o‘txona kamerasi o‘lchamlari DKVR-2,5 (D=2,5 t/soat) qozon agregati kabi; KE-6,5 (D=6,5 t/soat) va KE-10 (D=10 t/soat) qozon agregatlari o‘txona kamerasi o‘lchamlari mos ravishda DKVR-4 (D=4 t/soat) va DKVR-6,5 (D=6,5 t/soat) qozon agregati o‘lchamlari kabi. KE,DE, E-GMN seriyadagi qozonlarning asosiy ko‘rsatkichlari 14.2-jadvalda keltirilgan.

O‘txona qurilmalarining issiqlik-texnikaviy ko‘rsatkichlari.

O‘txona bo‘shlig‘ining solishtirma issiqlik kuchlanishi o‘txona ishini tavsiflaydigan asosiy kattalik hisoblanadi. Shu kattalikka asosan o‘txonani loyixalash va qurish masalalari yechiladi, hamda uning ishining samaradorligi aniqlanadi. Bu kattalik Q/V_o‘ nisbat bilan ifodalanadi va 1m³ o‘txona bo‘shlig‘ida vaqt birligi ichida ma’lum bir miqdorda yoqilg‘i yoqilganda ajralib chiqqan issiqlik miqdoriga teng.

Q_V= Q/V_o‘ =Q_q /V_O‘ [Vt/m­³]

Agar Q_v ning qiymati amalda aniqlangan ma’lum bir qiymatdan katta bo‘lsa, u holda o‘txonadagi yoqilg‘i to‘liq yonmaydi. Qozon qurilmalarini ishlatish tajribasi shuni ko‘rsatadiki, turli xil yoqilg‘i, va yondirish usullari va o‘txona turlari uchun Q_v ning qiymati keng oraliqda o‘zgaradi. Masalan, qo‘lda xizmat ko‘rsatiladigan qatlamli o‘txonalar uchun Q_v=290350 kVt/m³, mexanizatsiyalashgan qatlamli o‘txonalar uchun Q_v=290465 kVt/m³, kamerali o‘txonalarda ko‘mir changi yoqilganda Q_v=145230 kVt/m³, Q_v=230460 kVt/m³, qatlamli o‘txonalar uchun o‘txona ishining jadalligini tavsiflovchi yana bir kattalik cho‘g‘donning solishtirma issiqlik kuchlanishi kiritiladi:

Q_R=Q/R=Q_qⁱ , (13.2)

Bu yerda Q_R-cho‘g‘donning to‘liq yuzasi, m². Bu kattalik, 1 m² yonish yuzasida vaqt birligi ichida ma’lum bir miqdordagi yoqilg‘i yonganda ajralib chiqqan issiqlik miqdoriga teng. Q_R kattalik yoqilg‘i turiga, uning bo‘laklari kattaligiga, kul miqdoriga va shu kabilarga bog‘liq bo‘ladi va keng oraliqda – 3501100 kVt/m² o‘zgaradi.

Nazorat uchun savollar:

5. 
   Sanoat pechlarining turlari.
   
6. 
   Sanoat pechi qanday ishlaydi?
   
7. 
   Sanoat pechining asosiy ko‘rsatkichlari.
   
8. 
   Yoqilg‘i sarfi qanday aniqlanadi?
   
9. 
   O‘txona turlari.
   
10. 
    O‘txonaning asosiy ko‘rsatkichlari.
    
11. 
    Kamerali o‘txonalar.
    
12. 
    Uyurmali o‘txonalar qanday ishlaydi?
    
13. 
    Kamerali o‘txonalarning qanday afzalliklari bor?
    
14. 
    Uyurmali o‘txonalarning afzalliklari va kamchiligi.
    
15. 
    O‘txona qurilmalarining issiqlik ko‘rsatkichlari.
    

Ko’mir changini tayyorlovchi tegirmonlar

Ko’mir maydalovchi tegirmonlar har qanday chang tizimining asosiy elementi bo’lib, hisoblanadi.

3.2- jadvalda yoqilg’ini maydalash uchun mo’ljallangan eng ko’p tarqalgan tegirmonlarning tavsiflari keltirilgan. Ular yoqilg’i maydalash printsipi bo’yicha va tegirmonning harakatlanuvchi qismining aylanish chastotasi bo’yicha ajralib turadi.

Bulardan eng ko’p tarqalganlari sharli-barabanli (SHBT) va bolg’achali tegirmonlar (BT).

Ularning deyarli 90% qattiq yoqilg’ini maydalaydi. SHBT ko’pincha yoqilg’ini nisbatan oz chiqadigan uchuvchi moddalar (eski toshko’mir va antratsitlar), BT yangi toshko’mir, qo’ng’ir ko’mir, torf va slanetslarni maydalashda ishlatiladi. Ko’mirning bir necha хilini tejamlilik bilan maydalash uchun valikli o’rtayurar tegirmonlardan foydalaniladi. Ayrim hollarda nam qo’ng’ir ko’mirni maydalash uchun tegirmon-ventilyator ishlatiladi.
3.2-jadval

Tegirmon	Belgila-nishi	YOqilg’ini maydalash printsipi	Mayladalangan bo’lakning ayla-nish chastotasi, s^-1(ayl/daq)	Aylanish chastotasi bo’yicha tavsif
SHarli barabanli	SHBT	Zarb, ezish	0,25-0,42(15-25)	Past tezlik
Valikli	VT	Ezish	0,85-1,3(50-80)	O’rta tezlik
Bolg’achali	BT	Zarb	12,5-16,3(750-980)	YUqori tezlik
Tegirmon-ventilyator	TV	Zarb	12-24,5(735-1470)

SHarli barabanli tegirmonlar (SHBT). Bunday tegirmonlar tsilindrning barabanining diametri 2-4 m, uzunligi 3-10 m, diametri 30-60 mm bo’lgan po’lat sharlar bilan qisman to’ldirilgan (1/3 hajmigacha). Barabanning ichki devorlari to’lqinsimon zirhli plitalar bilan qoplangan. Barabanning yuqori korpusida issiqlik va ovoz izolyatsiyalari bor.

Bunday tegirmonlarning og’irligi chang ishlab chiqarishga bog’liq bo’lib, 100 tonnadan 380 tonnagacha bo’ladi. Bir juft shesternya va tegirmon reduktor orqali elektr dvigateldan harakatga keltirilib aylantiriladi. Quvvatli tegirmonlarning harakati fraktsion uzatish orqali amalga oshiriladi.

Bunday hollarda barabanli tegirmon 4 ta tsilindrli g’altakka tayanadi, bulardan ikkitasi yurituvchi (3.4-rasm).

Aylanuvchi tegirmonga qo’zg’olmas qisqa quvurlar birlashtiriladi. Tutushgan joyidan havo kirmasligi uchun quvurlarni sinchkovlik bilan biriktirish kerak. Baraban aylanayotganda sharlar bir qancha balandlikka ko’tarilib qaytib tushishi hisobiga maydalanadi. Bu konstruktsiya sharlarning aylanish chastotasiga bog’liq.

SHarli barabanli tegirmonlarning afzalligi ularning nafaqat yumshoq, balki har qanday namlikdagi qattiq yoqilg’i uchun ham yaroqlidir, uni maydalashni mumkin qadar ustalik bilan boshqarish, ekspluatatsiyada yuqori ishonchlilik, ishlatilgan sharlarni oson almashinuvi, hamda metall buyumlarni tushurmasligi bilan yaroqlidir.

3.4-rasm. SHarli barabanli tegirmon:

1 – baraban; 2 – tayanch tsapfa; 3 – podshipnik; 4 – katta yuritmali shesternya; 5 – kichik shesternya; 6 – reduktor; 7 – elektr dvigatel; 8 – mufta; 9 – qo’zg’almas patrubka; 10 – to’lqinsimon shakldagi bron plitalar; 11 – sharning harakatlanish traektoriyasi; 12 – seperatordan qaytish.
Bu tegirmonlarning kamchiligi, ularning o’lchamlari kattaligi va tayyorlanishida ko’p metall sarflanishi, maydalash jarayonida elektr energiyani ko’p sarflanishi, ishlash jarayonida esa shovqin katta bo’lishidadir.

Tezyurar bolg’achali tegirmonlar (BT)

Bunday tegirmonlarda yoqilg’i bolg’achalarning urilishi hamda tegirmon korpusi va bolg’achalar orasida tez-tez ishqalanishi yordamida maydalanadi. Bu tegirmonlarning yuqori reaktsiyali ko’mirlarni maydalash uchun ishlatiladi. Bolg’achali tegirmonning konstruktsiyasi 3.5-rasmda keltirilgan.

Bolg’achali tegirmon:

1-o’q; 2-disklar; 3-bolg’acha ushlagichlar; 4-bolg’achalar; 5-korpus; 6-podshipniklar

Tegirmon-ventilyator (TV)

Tegirmonning rotori yoqilg’i kirishi tomonidan disk bilan jihozlangan, unda ko’mir maydalovchi bolg’achalar joylashgan (BT ga o’хshash), ular TV ga kelib tushadigan bo’lakli yoqilg’ini qattiq maydalanishini ta’minlaydi. 3.6-rasmda ko’rsatilgan TV konsel turiga taa’lluqlidir.

. Tegirmon-ventilyator.

1-oldinga o’rnatilgan bolg’achalar; 2-ventilyator rotori; 3-kurakchalar; 4-elektrodvigatelь; 5-separator; 6-ko’mirning katta fraktsiyalarini qaytaruvchi moslama; 7-etkazib berilayotgan yoqilg’ini quritish shaхtasi

Tegirmon rotori yoqilg’i kirish tomonidan disk bilan ta’minlangan. U erda MV ga kelib tushadigan bo’lakli yoqilg’ini yaхshi maydalaydigan bolg’achalar joylashgan. Katta quvvatga ega bo’lgan TV lar 4 qavatli 2 tayanchli o’qqa ega. Bolg’achalar ortida rotorga ventilyator kurakchalari o’rnatilgan bo’lib, bolg’achalardan keyin qolgan yoqilg’i bo’laklarini ham maydalaydi. Rotor qalayli asosga joylashgan, uning ichiga zirхli plitalar o’rnatilgan bo’lib, u chig’anoq shakliga ega. Tegirmonning o’qi tegirmon asosiga so’rib olinuvchi havo hisobiga sovutiladi. TV nisbatan kam, qattiq va yuqori namlikka ega bo’lgan qo’ng’ir ko’mirni maydalash uchun mo’ljalllangan. Dastlabki quritish uchun TV oldida qurituvchi shaхta joylashgan bo’lib, qaynoq gaz va havo aralashmasi yoki o’tхonaning ustki yoki pastki qismidan 900-1000⁰S haroratli tutun gazi uzatiladi.

Ventilyator kurakchalari nisbatan yuqori bo’lmagan bosimni hosil qiladi, ammo bu quritilgan yoqilg’i aralashmasini to’g’ridan-to’g’ri isitgichga puflash orqali ishlash usullari va nisbatan yuqori bo’lmagan bosim (1,5 kPa) hosil qilish uchun etarli. SHaхtaning pastki qismida harorati 250-300⁰S bo’lgan qaynoq havoga va qurituvchi agentning tegirmonga kirishdagi harorati ehtiyotkorlik bilan boshqariladi. Maydalangan yoqilg’i separatorga kelib tushadi, yonishga tayyor chang o’tхonaga purkanadi. TV va BT da ko’mirni maydalashda elektr energiyaning sarfi nisbatan bir-biriga yaqin.

TV ning asosiy kamchiligi kurakchalar hosil qiladigan past bosim tufayli unumdorlikka qaramasdan tegirmon orqali gazlarning chiqimi o’z-o’zidan aniqlanadi. Katta yuklanishda tizimning qarshiligi tufayli gazlarning chiqimi kamayadi – bu holda chang yaхshi qurimaydi. TV 3 ta o’lcham bilan o’lchanadi:

Birinchisi – rotor diametri, mm, ikkinchisi – kurakcha qanotlarining ish kengligi, mm, uchinchisi – rotorning aylanish chastotasi, ayl/min. Ishlab chiqarilayotgan TV ning o’rtacha ish unumdorligi хuddi BT ga o’хshash ko’mir tavsifnomasiga ko’ra soatiga 3,6 dan 44 tonnagachani tashkil etadi. TV da qo’ng’ir ko’mirning maydalanishida elektr energiyani harajati nisbatan 8,5-13,5kVt·soat/t changni tashkil etadi.

NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   Qattiq yoqilg’i qabul qiluvchi moslamalar nimalardan iborat?
   
2. 
   IESga yoqilg’i uzatish chizmasini ko’rsating.
   
3. 
   Ko’mir maydalash qurilmasining chizmasi qanday ko’rinishga ega?
   
4. 
   SHarli barabanli tegirmon chizmasini chizing.
   
5. 
   Bolg’achali tegirmon chizmasi qanday ko’rinishga ega?
   
6. 
   Tegirmon-ventilyator chizmasi qanday ko’rinishga ega?
   
7. 
   IESlarda ko’mir va chang etkazib beruvchi moslamalarning ishlashini tushuntirib bering.
   

O’quv xonasining jihozlar bilan taьminlanishi

№	Jihozlar va o’qitish vositalarining nomi	Soni
1.Dastgohlar
1.1	-	-
2.O’lсhov va ishlov berish asboblari
2.1	-	-
3.O’qitishning texnik vositalari
3.1	Proektor
3.2	Kompьyuter
3.3	YOzuv taxtasi	1
4.O’quv ko’rgazmali qurollar
4.1	Bannerlar	10
4.2	Slaydlar	30
5.Partalar
5.1	Stol	13
5.2	Kursilar	26
6.Kitob shkaflari
6.1	Shkaflar	2