Исо жабборов буюк хоразмшоҳлар

ж иҳатидан ж уда ҳам м уҳим аҳамиятга эга. Бу ё д го р -
л и к н и н г балан длиги 4 ,5 метр б ў л и б , ди ам етр и тахм и ­
нан 16 метр келади. У н и н г м арказида бутун ай л ан аси -
га ғалати конструк ци яли еттита тор ҳуж ралар билан
ўралган гум базли зал ж ойлаш ган . Ҳ уж ралар б и р -б и р и ­
га п еш ток дар би лан туташ иб туради. М ақбарага кира-
ди ган ж ой ҳам гум баз ш аклида и ш ланган . С. П . Т ол ­
стов н и н г ф ик ри ча ж аҳон архитектурасида гум баз ш ак­
лидаги қурилиш би р и н ч и марта кўҳна Ўрта О си ён и н г
чўлларида п ай до б ў л и б 
П арф ияга тарқалган ҳам да у
орқали, эҳти м ол, қадим ги Рим га ҳам ўтган.
К ўк ч аден ги з м аданиятида каш ф қилинган ян а би р
аж о й и б нарса Ч и ри к работ қ ўрғон лари н и н г б и р и д а т о ­
пилган ск и ф , яъни апасиак ж ан гч и си н и н г тем и рдан
ясалган суратидир. Бу совут, ю қори да қайд қ и л и н ган и -
дек , И ск андар ю риш лари даврига о и д бўл и б ҳозирги
Ўрта О си ёда э н г қадим ги шу хилдаги тем и р қурол-
аслаҳаларнинг нусхаларидан ҳ и собл ан ад и . Қ ора д ен г и з
ш им олидаги қадим ги м ақбараларнинг би р и да топилган
совут қолдиқдари ва ш унга ўхш аш қурол-аслаҳа к и й -
ган ж ангчи рас ми сол и н ган тангалар Ўрта О си ён и н г
ж ан уби да ва Ҳ и н д и с т о н н и н г ш и м ол ида м авж уд бўл и б,
Ч ирикработ совутига нисбатан анча кейинги даврга о и д -
д и р . Бундай совутларни тактика ж иҳатидан анча кучли
бўлган кўп м ингли м ассагет ж ангчилари к и й и б ю рган.
М и н г йиллардан к ей и н ғарбий Е вропа м амлакатларида
к енг тарқалган ри ц арлик қурол-аслаҳалари у зо қ О рол
бўй и даги даш т қ абилалар идан Е вроп а ск и ф л ар и ва