Исо жабборов буюк хоразмшоҳлар

Т арихий м анбаларга а со сл а н и б тадқиқотчилар б е -
п оён Е в р ооси ё даш тлар ида, ш у ж ум ладан Ўрта О си ёда
эр ам и здан аввалги III—II м и н г йилликларда ҳ и н д -е в -
ропа тил туркум ига о и д ж уда кўп ўтр оқ ва кўчманчи
турли элат ва қабилалар яш аган лиги н и и сботл аб б ер ­
ганлар. Улар О лой тоғи этакларидан Д ун ай д а р ёси
қирғокдаригача, Урал тоғ тизмаларидан Ҳ и н д дарёсигача
н и ҳоя тда к ен г тер р и т о р и я н и эгаллаб н аф ақ ат тили
ж иҳатидан , ҳатто хўж алик ф аол и я ти , м адани яти , келиб
чиқиш и ва этн и к тузили ш и ж иҳатидан ҳам ум ум ий
бирликка эга бўлганлар. М азкур элатларнинг ўш а даврда
ўзларини «арий» (яъни б и р уруғ одам лари ) д е б аталган
қисм лари қўш ни халкдар тарихи да муқим роль ўй н а-
ганлиги аниқ. Д ар ё соҳи лларида яш овчи ўтр оқ «арий-
лар» деҳқ он ч и л и к ва ҳун арм ан дч или к би л ан ш уғул-
ланган бўлса, дай ди кўчм анчи «арийлар» чорвачилик
билан ш уғулланганлар.
66

---

Э р ам и здан аввалги III м ин г й и лли к н и н г охи рлари -
д а ёзм а м анбаъларда бу элат ва қабилалар с к и ф -с а р ­
мат, сак -м ассагет номи билан тилга олинади. А сли ярим
ўтроқ ва кўчманчи ҳисобланган ҳи нд-европали к ларн ин г
би р қисм и Ўрта О си ён и н г ш им олида, асосан Орол бўй и,
кейи н чали к С ир ва А м ударё қуйи оқ и м и га ж ой л аш и б
ўзи га хос ю ксак м аданият яратганлар. Ўш а даврлар-
д а ё қ сак -м ассагет қабила ва элатлари металлдан ҳар
хил м еҳнат қуроллари ва яроғ аслаҳалар — ҳанж ар,
бол та, н айза, ўқ -ёй учи, хи лм а-хи л бади и й безаклар,
катта ғилдиракли уч -тўрт от қўш иладиган оғир арава-