Исо жабборов буюк хоразмшоҳлар

лар ва ҳарби й ю риш ларда иш латиладиган енгил арава-
лар ясаганлар. Улар ҳатто янги чидам ли от турларини
парвариш қилиб, илғор уруш тактикасига эга бўлганлар.
«Авесто» ва тош қояларга битилган заф арн ом алардан
маълумки ўш а даврларда ҳаракатчан тем и р совутли, от-
аравали қўш инга эга бўл и ш , м уайян давлат бош қ ариш
тузум и би л ан б о ғл и қ бўлган.
Э р ам и здан аввалги II м ин г йиллик ўрталарида кўҳна
Х о р а зм , М ар ғи ён а, С ўғди ён а ва Бақтрияда яш овчи
ўтроқ, суғориладиган деҳқ онч и лик билан ш уғулланувчи,
э р о н и й (ф о р си й ) тилда гапирувчи элатлар билан ж уда
яқин алоқада бўлган сак -м ассагетлар (ул ар н и н г кўп
қисм и туркий тилга яқин шеваларда ҳам гапирган бўлса
эҳти м ол ) бутун Я қ ин ва Ўрта Ш арқни ҳам қисм ан
Е вроп ан и ларзага келтириб турган.
Е в р ооси ё ч ек си з даш тларида о н д а -с о н д а уч рай ди ­
ган қадим ий теп али кларида д а ф н қилинган б о й қабила
б о ш л и к дар и н и н г ва ҳар би й л ар и н и н г дабдабали қабрла-
ри н и қазиб тек ш и ри ш н ати ж аси да ск и ф -сар м ат , сак ва
м ассагет қабилалар ин и нг ю ксак м аданиятга ва кудрат-
л и ҳарбий кучга эга бўлганли ги ни и сботлади . Қ абрлар-
д а ж асад би лан кўмилган турли ҳарбий қуроллар, б е -
закка б о й юган ва эгарли от-аравалар, аж о й и б соп ол
бую м л ар , гўзал ҳайкалчалар, қ им м атбаҳо тош ва м е-
таллардан ясалган аф сон ав и й безаклар бун га ёрқин д а ­
л и лдир . А н ти к зам он м уаллиф лари таъриф лаган, бую к
Ф и р д а в си й н и н г «Ш оҳн ом а»си да куйланган, к ей и н ч а­
лик ғарб ва ш арқ ни н г м аш ҳур эп и к достон л ар и да тас­
вирланган, чунон чи ю қори да тилга ол и н ган ф р а н ц у з-