Исо жабборов буюк хоразмшоҳлар

И бти дои й ж ам оа ту зу м и н и н г ем и ри л и ш и ва у н и н г ха-
р обалари да куртак о ти б келаётгаы давлатчилик риш та­
лари \а м асли м азкур ом иллар би л ан белгилан ади . И к ­
кинчи т о м о н д а н , ҳар би р давлатчилик ҳам ўз н авбати -
д а ўз ҳук м рон ли гин и м устаҳкамлаш м ақсадида т а б и и й -
ки м уайян мафкурага эга бўл и ш га, гоявий воситага
муҳтож лик сезади . Бундай маънавий ж иҳатдан эн г қулай
ва кенг ом м аы инг он ги ва дун ёқ ар аш и н и ш аклланти-
рувчи дастлабк и ом иллар и бти дои й ж ам и ятда п ай до
бўл а б о ш л а га н д и н и й т а сав в ур л ар д ан и б о р а т э д и .
Ю қорида қайд қ ил ган и м и здек , б у даврга к елиб аста-
сек и н ж ам и ятн и н г табақаланиш и би л ан гайритабиий
куч л ар ҳам табақ алан и б ҳом и й рухлар ва авлиёлар,
муқаддас маъбудалар о б р а зи ш акллана бош л ай ди .
Д астлабки п а й д о бўлган п ол и теи сти к , яъни к ўп-
худолик тасаввурлар ўрн и га Ш арқ п одш ол ар и н и н г м ус-
та б и д ҳок им ли ги м устаҳкам ланиб бор ган сай и н м о н е ­
те исти к тасаввурлар ю зага кела бош л ай ди . Э н г муҳими
мазкур м аф куравий ж араён ёзувлар п ай до бўли ш и б и ­
лан одат тусидаги қоидалар қонун дараж асига кўтарилиб
янги тузумга хи зм ат қиладиган қудратли қуролга айла-
нади. Бун га, Х оразм билан қ ўш ни қадим и й Ш а р қ д а в -
латлари — Э рам , Э р о н , Х и т о й , Ҳ и н д и ст о н д а ҳукмрон
д и н и й ақидалар а с о си д а яратилган қ он ун -қ ои дал ар н и
м исол келтириш м ум к и н. Агар аҳам они й лар даврида
Х оразм давлати Э р о н н и н г вассал и (сатрап и ) ҳи со б л а -
н и б ў зи г а х о с қ о н у н ч и л и к н и я р а т и б ги н а қ о л м а й ,
қўш нилар амал қилинаётган қоидалар ти зи м и га ҳам