Исо жабборов буюк хоразмшоҳлар

р ази н и и ф одалов чи ҳайкал ва расм лар у зо қ ўтм иш даги
аж д о д л а р и м и зн и н г д и н и й эъ ти қ одлари, урф -одатлари
ва дунёқараш лари тўғри си да м улоҳаза қилиш га им кон
бер ади . Ҳ ар хил и диш лар, ханж ар ва п и ч оқ дасталари,
V
билакузук ва сирғалар, тўғнағич ва тўқаларга ясалган
эчки ва қўйлар, қанотли қ ўч қ орси м он ёк и отси м он
м ахдуқдар, ярим и л он ёки ш ер ш аклидаги аф сон ави й
обр азл ар , тамға ва муҳрлардаги ҳар хил қуш ва ҳай вон -
31

---

л арн и нг тасвири одди й санъат нам унаси бўли бги н а кол-
м ай, балки илк д и н ш акллари, чунон чи тотем и зм б и ­
лан боғлиқ тасаввурлар маҳсулидир. А сосан деҳқончилик
би л ан ш уғулланувчи ўрта оси ёл и к л ар эр ам и здан о л ­
д и н ги III—II м ин г йилликларда яратган хи лм а-хи л ҳай -
вон ва қуш ларнинг образлари (қадим ги М есо п о т а м и я ,
Элам ва Э р он даги си н г а р и ), албатта м уайян зо о м о р ф ,
яъни ҳа й в о н си м о н тасвирлар м авзуига б о ғ л и қ д у н ё қ а -
раш н и н г ак сиди р.
Т ари хи й маълумотларга қараганда Е в р ооси ё д аш т-
лари да яш овчи аҳ о л и си н и н г хўж алик, ҳарбий ва м а-
дан и й ҳаётида эрам и здан аввалги II м инг йиллик ўрта-
ларига келиб ж и дди й ўзгариш лар рўй бер ади . Т абиат
ўзгариш и (ҳав он и н г сов уш и ) ва бош қ а баъзи б и р са -
бабларга кўра ўш а даврда с о н -с а н о қ с и з даш т қабила-
лари ҳаракатга келган. Ю қорида қайд қилинган «арий-
лар» н ом и би л ан маълум ҳ и н д -э р о н ж ам оаси иккига
бўл и н и б, катта би р қисми Кавказ тоғлари устидан Олд
О си ёга кўчиб ўтади. Бу ерда улар маҳаллий элатларга