Ismatov Tulkinning bitiruv malakaviy ishi mavzu: O’y sharoitida

I.KIRISh 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

I.KIRISh 

Meva va sabzavotlar – ko’pchilik vitaminlar, mineral moddalar,aromatik va 

fiziologik aktiv moddalarning asosiy ma’nbai hisoblanib, insonning to’la qimmatli 

oziqlanishida  zarurdir.  Meva  va  sabzavotlarni  saqlash  va  qayta  ishlash  axolini 

butun  yil  bo’yi  bu  mahsulotlar  bilan  ta’minlashning  asosiy  mezonidir. 

Respublikamiz  mustaqillika  erishgach  chikarilgan  qator  farmoyish  va  qarorlar 

meva  sabzavotlarni  yetishtirish  ularni  saqlashning  takomillashgan  usullarini  joriy 

qilish va qayta ishlab sifatli ozukaviy mahsulotlar olishga qaratildi. 

Ma’lumki  serquyosh  ulkamizda  shirin  va  shakar  meva-sabzavotlar  kuplab 

yetishtiriladi.  Bundan  mahsulotlar  masalan  quritilgan  uzum,  o’rik,  qaroli  xamda 

qator  sabzavotlarga  bo’lgan  talab  va  extiyoj  ham  ichki,  ham  tashqi  bozorda 

nixoyatda katta. 

Meva  va  sabzavotlarni  qayta  ishlashdan olingan  mahsulotlarning  ximiyaviy 

tarkibi va sifatini baholash amaliy va nazariy jixatdan muximdir. 

Meva  va  sabzavotlarni  yetishtiruvchi,  saqlovchi  va  qayta  ishlovchi  oldida 

turgan asosiy maqsad faqatgina bu mahsulotlarni kuplab yetishtirish qayta ishlash 

bulmasdan  balki  ularning  ozuqaviylik  xususiyatlarini  (tashki  kurinish,  maza, 

aromat, ximiyaviy moddalar – qand, azotli moddalar, kraxmal, vitaminlar, mineral 

tuzlar) oshirishdir. 

Ishlab  chiqarish  amaliyotida  mahsulotning  ayrim  sifat  kursatkichlarini 

saqlash muxim va shart bo’ladi, masalan pomidorni qayta ishlashda – ya’ni undan 

pyurs yoki sharbat tomat pasta olishda eriydigan quruq moddalarni aniqlash kerak 

bo’ladi. Xozirgi davrda meva  va sabzavotlarning sifat kursatkichlarini baxolashda 

uzbek  tilida  qullanmaning  yo’qligi  quyidagi  uslubiy  qullanmaning  chop  etilishiga 

sabab  bo’ladi.  Bu  qullanma  ishchi  dastur  asosida  yaratildi,  talaba  meva  va 

sabzavotlarning  ximiyaviy  tarkibini  ularning  saqlanishining  va  birlamchi  ishlov  

mahsulotlarini tayyorlashda ushbu qullanmadan foydalanishi mumkin bo’ladi. 

---

Avvalambor  talaba  meva  sabzavotlarning  sifat  kursatkichlarini  baxolash 

uchun  meva  va  sabzavotning  yetilganlik  darajasini  aniqlaydi  va  taxlil  uchun 

o’rtacha  na’muna  olishni  urganadi,  chunki  taxlil  natijalari  namunaning  qanchalik 

darajada to’g’ri olinganligiga bog’likdir. 

Talaba  nafaqat  mahsulot  sifatini  baxolashni,  balki  meva  sabzavotlar 

saqlanayotgan  omborxonadagi  saqlanish  jarayonini  nazorat  qilishni  asboblarning 

joylanishi  va  ulardan  foydalanishni  o’rganadi.  Ma’lumki  hom  ashyo  va  tayyor 

mahsulotdagi  quruq  moddalar  universal  sifat  kursatkich  hisoblanadi.  Shuning 

uchun  talaba  har  bir  mahsulotdagi  quruq  moddani  aniqlashda  ekspress 

refraktometrik usulini o’rganishi zarur. 

Meva-sabzavotlar tarkibida organik kislotalar muxim axamiyatga ega bo’lib 

ularning  mazasini  belgilovchi  hisoblanadi.  Shuning  uchun  kislotalilik  darajasini 

zamonaviy  fizika-ximiyaviy  usullarni  qullangan  xolda  o’rganishi  kerak  bo’ladi. 

Bulardan  tashqari  uslubiy  kursatma  hom  ashyolardan  birlamchi  ishlov 

mahsulotlarini olishga katta e’tibor berilgan talaba laboratoriya sharoitida bodring 

yoki  pomidorni  tuzlash,  marinadlashning,  tomat  sharbati  olishni,  meva  pyurelari 

tayyorlashni  ham  o’rganadi  va  nihoyat  mahsulotlarni  saqlashda  (olma,  kartoshka 

va boshqalar)  miqdoriy yo’qotishlar. Sifati pasayishi xollari yoki mahsulotni xam  

saqlashda  iqtisodiy  samaradorlikni  hisoblashlarni  xam  o’rganadi.  Ushbu  uslubiy 

qullanma  meva  sabzavotlarni  saqlash  va  qayta  ishlash  texnologiyasi  fanidan 

laboratoriya mashg’ulotlarini olib borishda yordam beradi. 

Uslubiy  kursatma  haqida  uzining  fikr  muloxozalarini  bildirgan  xodimlarga 

minnatdorchilikni bildiramiz. 

 

 

 

 

---