Исломда мерос ва унинг тақсимоти

www.madrasa.uz
 
98 
чиқмайди. Яъни масаланинг асли қолдиқли ёки қолдиқсиз 
ҳолда барча улушларга тақсимланади. 
Булардан 6, 12 ва 24 сонлари эса авлга учраши мумкин. 
6 сони 7, 8, 9 ва 10 сонларига авл бўлиши мумкин. 12 сони 13, 
15 ва 17 сонларига авл қилиниши мумкин. 24 сони эса фақат 
27га авл бўлиши мумкин. 
Мисол: бир киши вафот этиб, ўзидан хотинини, ота бир 
иккита синглисини, она бир иккита синглисини ва онасини 
қолдирди. Хотин тўртдан бир 1/4 олади. Ота бир иккита 
сингил учдан икки 2/3 оладилар. Она бир иккита сингил 
учдан бир 1/3 оладилар. Она олтидан бир 1/6 олади. 
Аслида масаланинг асли 12. Аммо улушлар масаланинг 
асли улушларга етмаганлиги учун масаланинг аслини 12 дан 
17 га авл қилинади. Шунда мерос тақсимоти қуйидагича 
кўриниш ҳосил қилади: 
Масаланинг асли 17
Хотин 
тўртдан бир 1/4 
3 та улуш 
Ота 
бир 
икки 
сингил 
учдан икки 2/3 
8 та улуш 
Она бир икки 
сингил 
учдан бир 1/3 
4 та улуш 
Она 
олтидан бир 1/6 
2 та улуш 
Мерос тақсимотида авл қилиш жоизлигига ҳазрати 
Умар халифалик даврларида бўлиб ўтган мерос тақсимоти 
далил бўлади. Ўша вақтда мерос тақсимотида улушлар 

---

www.madrasa.uz
 
99 
масаланинг аслидан кўпроқ чиқиб қолган. Бу ҳолат ҳақида 
саҳобалар ўзаро маслаҳат қилганлар. Шунда Аббос ибн 
Абдулмуттолиб розияллоҳу анҳу “масаланинг аслини авл 
қилиш керак” деган фикр билдирганлар. Бунга бошқа 
саҳобалар эргашганлар ва ҳеч ким авлни инкор қилмаган. 
(Имом Байҳақий ва Ҳоким ривоятлари).
Яна бир мисол: бир аёл вафот этиб, ортидан эр, 
туғишган иккита сингил, она бир иккита опа ва онаси қолди. 
Эрга ярим 1/2, туғишган икки сингилга учдан икки 2/3, она 
бир иккита опага учдан бир 1/3 ва онага олтидан бир 1/6.
Масаланинг асли 6 дан 10 га авл бўлади. Эрга 6 дан 3 та, 
туғишган икки сингилга 6 дан 4та, она бир икки опага 6 дан 2 
та ва онага 6 дан 1 та. Улушлар йиғиндиси (3 + 4 + 2 + 1 = 10) 
та. 
(“Шарҳи фароизи Сирожия” Журжоний).