Исломда мерос ва унинг тақсимоти

ОТАНИНГ МЕРОСДАГИ ҲОЛАТЛАРИ 
 
Ота ҳеч қачон меросдан ҳажб ҳирмон қилинмайди. Ота 
бошқаларни ҳажб қилиши мумкин. Ота гоҳида фақат фарз 

---

www.madrasa.uz
 
71 
эгаси сифатида, гоҳида фақат асабалик жиҳатидан, гоҳида 
ҳам фарз соҳиби, ҳам асаба сифатида мерос олиши мумкин. 
Мерос олишда унинг учта ҳолати бор: 
1. Маййитнинг қанча пастласа ҳам меросхўр эркак 
зурриёти бўлганда, ота фақатгина олтидан бир 1/6 фарз 
улушини олади.
Мисол: бир киши вафот этиб, ўзидан хотини, отаси ва 
ўғлини қолдирди. Хотинга саккиздан бир 1/8 фарз улуш. 
Отага олтидан бир 1/6 фарз улуш. Қолганини ўғил асабалик 
жиҳатидан олади.
Масаланинг асли 24 
Хотин 
саккиздан бир 1/8 3 та улуш 
Ота 
олтидан бир 1/6 
4 та улуш 
Ўғил 
асабалик 
жиҳатидан қолган 
барча улуш 
17 та улуш 
2. Ота бир ўзи меросхўр бўлганда ёки маййитнинг қанча 
пастласа ҳам меросхўр эркак зурриёти бўлмай фарз эгалари 
ўзларининг улушларини олиб бўлганларида, у мероснинг 
барчасини ёки қолганини фақатгина асабалик жиҳатидан 
олади. 
Мисол: бир аёл вафот этиб, ўзидан отаси ва онасини 
қолдирди. Онага учдан бир 1/3 фарз улуш. Отага асабалик 
жиҳатидан қолган барча улуш. 

---

www.madrasa.uz
 
72 
Масаланинг асли 3 
Она 
учдан бир 1/3 
1 та улуш 
Ота
асабалик 
жиҳатидан қолган 
барча улуш 
2 та улуш 
3. Маййитнинг қизи ёки ўғлининг қизи бўлганда ота ҳам 
фарз соҳиби, ҳам асаба сифатида мерос олади.
Мисол: бир аёл вафот топиб, ўзидан эр, қиз ва отасини 
қолдирди. Эр тўртдан бир фарз 1/4 улуш олади. Қизга ярим 
1/2 фарз улуш. Ота олтидан бир 1/6 фарз улуш ва қолганини 
асабалик жиҳатидан олади. 
Масаланинг асли 12 
Эр 
тўртдан бир 1/4 
3 та улуш 
Қиз 
ярим 1/2 
6 та улуш 
Ота 
олтидан бир 1/6 ва 
қолганини 
асабалик 
жиҳатидан 
2 та улуш + 1 та 
улуш = 3 та улуш 
(“Далилул-вуррос” Низомиддин Киронавий).