Islom Karimov nomidagi tdtu olmaliq filiali “Iqtisodiy va tabiiy ilmiy fanlar”kafedrasi “O`zbekistonning eng yangi tarixi” fanidan tayyorlangan slayd Mavzu: Yangi Konstitutsiyaning qabul qilinishi

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI OLMALIQ FILIALI “KONCHILIK ISHI VA METALLURGIYA” kafedrasi “FIZIKA” fanidan MUSTAQIL ISH BAJARDI: SOLIYEV BUNYOD 1D 21MET TEKSHIRDI: SHERALIYEV SADULLA

Reja:

• Difraksiya haqida tushuncha
• Difraksion panjara haqida
• Difraksion panjara yordamida to’lqin uzunligini aniqlash
• Difraksion panjaraning qo’llanilishi
• Yorug’lik tezligini haqida tushuncha
• Yorug’lik tezligini aniqlashdagi ilk izlanishlar
• Yorug’lik tezligini o’lchash usullari
• Xulosa
• Foydalanilgan adabiyotlar

Difraksiya haqida tushuncha

• Difraksiya- yorug’likning bir jinsliligi bi-biridan keskin farq qiluvchi qismlarga ega bo’lgan muhitlarda tarqalishida kuzatiladigan hodisa.
• Difraksiya- yorug’likning bir jinsliligi bi-biridan keskin farq qiluvchi qismlarga ega bo’lgan muhitlarda tarqalishida kuzatiladigan hodisa.
• Xususan, yorug’lining to’siqlarni aylanib o’tishi va geometric soya sohasiga kirishi difraksiya natijasida vujudga keladi.
• Ushbu hodisa yorug’likning to’lqin tabiati asosida tushuntiriladi
• Difraksiya miqyosi to’siq o’lchami va to’lqin uzunligi nisbatiga bog’liq
• Difraksiya hodisasi Frenel tomonidan batafsil tushuntirilgan

Difraksiya haqida tushuncha

• Difraksion panjara- bir-biridan bir xil masofada joylashgan juda ko’p sonli bir xil tirqishlar to’plami.
• Panjara doimiysi(davri)-qo’shnitirqishlarorasidagi d masofa
• Panjaradanto’lqino’tganda
• maksimumlarsharti: , ( m=0,1,2,…)
• minimumlarsharti: , (m=0,1,2,…)

Difraksion panjara yordamida to’lqin uzunligini aniqlash

• Difraksion panjara turlari:
• Panjara uchun tanlangan plastinka xususiyatlariga qarab:
• O’tkazuvchi – plastinka parallel yoqli shaffof materialdan yasalgan bo’ladi(m-n:shisha)
• Qaytaruvchi-plastinka ko’zgu xususiyatiga ega bo’ladi.
• Tirqishlar tortilgan yuza shakliga qarab:
• a)yassi-yuza yassi tekislikdan iborat:
• b)botiq-yuza sfera segmenti ko’rinishida.
• Tirqishlar o’tkazish yo’nalishiga qarab:
• a)bir o’lchovli-tirqishlar faqat bir yo’nalishda;
• b)ko’p o’lchovli-m-n:ikki o’lchovli-tirqishlar ham absissa, ham ordinata o’qi yo’nalishida bo’ladi

Difraksion panjara xarakteristikalari:

• Difraksion panjara xarakteristikalari:
• Chiziqli dispersiya-uzunlikbirligigato’g’rikeladiganto’lqinuzunliklarningo’zgarishinixarakterlaydi:
• ,
• Burchakdispersiyasi-difraksiyaburchagigaqarabto’lqinuzunligio’zgarisinixarakterlaydi:
• Ajrataolishqobilyati:
• =mN
•  
• Difraksion panjarali asboblar:
• Yassi panjarali asboblar:
• Rasmda Ebertning gorizontal va vertikal sxemalari ko’rsatilgan. Bunda spektrni o’zgartirish panjarani o’z o’qi atrofida aylantirish orqali amalga oshiriladi. Ko’zguda qaytaruvchi sohalar belgilangan bo’ladi.

Yorug’lik tezligining tarixi

• Yorug’lik tezligining tarixi
• Yorug’lik tezligining tarixi
• I. Kepler va R. Dekart kabi olimlar yorug‘likning tezligini cheksiz katta deb hisoblashgan va natijada klassik mexanikada yorug‘likning tezligi cheksiz katta deb qabul qilingan. Xo‘sh, amalda yorug‘likning tezligi nimaga
• leng? Bu tezlikni o‘lchash yo‘lidagi birinchi urinishlar G.Galiley lomonidan amalga oshirilgan. Garchi bu tajriba aniq natijalami ko'rsatmagan bo‘lsa-da, yorug‘likning tezligi chekli ekanligi haqidagi fikrning mustahkamlanishiga olib kelgan. Yorug’lik tezligining hozir qabul qilingan qiymatiga yaqin natijani aniqlash
• birinchi bo‘lib daniyalik astronom K. Ryomerga nasib etgan.

Xulosa

Xulosa qilib aytganda, yorug`likning to`lqin tabiati buyum detallarini yoki juda mayda narsalarni ko`zdan kechirishda ularni farq qilish imkoniyatini cheklaydi. Difraksiya mayda narsalarning aniq tasvirini hosil qilishga imkon bermaydi. Chunki yorug`lik to`g`ri chiziq bo`ylab tarqalmay, balki mayda narsalarni aylanib o`tadi. Natijada tasvirlar chaplashib ketadi. Chaplashgan tasvirni har qancha kattalashtirsa ham aniq tasvir olib bo`lmaydi. Narsalarning chiziqli o`lchamlari yorug`lik to`lqin uzunligidan kichik bo`lgandagina shunday bo`ladi.

Foydalanilgan adabiyotlar

• 1. G. S. Lansberk. “Optika”.Toshkent-1981.
• 2. I.V. Savelev. “Umumiy fizika kursi”. “O’qituvchi”. Toshkent-1976.
• 3. A.S. Jdanov. “Fizika”, maxsus o’quv yurtlari uchun darslik,
• “O’qituvchi”, Toshkent -1980.
• 4. F.A. Korolev. “Fizika kursi” optika, atom va yadro fizikasi.
• “O’qituvchi”, Toshkent-1978.
• 5. Fizika II qism. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun.
• “O’qituvchi”, Toshkent-2007.
• 6. www.ZiyoNet.uz.
• 7. www. Wikipedia.