Kirish (Difraksiya haqida tushuncha)Difraksion panjara haqidaDifraksion panjara yordamida to’lqin uzunligini aniqlashDifraksion panjaraning qo’llanilishiYorug’lik tezligini haqida tushuncha

Difraksion panjara va ularning qo’llanilishi yorug’lik tezligi va uni o’lchash usullari Reja: Kirish
Difraksion panjara va ularning qo’llanilishi. yorug’lik tezligi va uni o’lchash usullari
Reja:Kirish (Difraksiya haqida tushuncha)Difraksion panjara haqidaDifraksion panjara yordamida to’lqin uzunligini aniqlashDifraksion panjaraning qo’llanilishiYorug’lik tezligini haqida tushunchaYorug’lik tezligini aniqlashdagi ilk izlanishlarYorug’lik tezligini o’lchash usullariXulosaFoydalanilgan adabiyotlarDifraksiya- yorug’likning bir jinsliligi bi-biridan keskin farq qiluvchi qismlarga ega bo’lgan muhitlarda tarqalishida kuzatiladigan hodisa.Difraksiya- yorug’likning bir jinsliligi bi-biridan keskin farq qiluvchi qismlarga ega bo’lgan muhitlarda tarqalishida kuzatiladigan hodisa.Xususan, yorug’lining to’siqlarni aylanib o’tishi va geometric soya sohasiga kirishi difraksiya natijasida vujudga keladi.Ushbu hodisa yorug’likning to’lqin tabiati asosida tushuntiriladiDifraksiya miqyosi to’siq o’lchami va to’lqin uzunligi nisbatiga bog’liqDifraksiya hodisasi Frenel tomonidan batafsil tushuntirilganDifraksion panjara- bir-biridan bir xil masofada joylashgan juda ko’p sonli bir xil tirqishlar to’plami.Panjara doimiysi(davri)-qo’shnitirqishlarorasidagi d masofaPanjaradanto’lqino’tgandamaksimumlarsharti: , ( m=0,1,2,…)minimumlarsharti: , (m=0,1,2,…) Difraksion panjara turlari:Panjara uchun tanlangan plastinka xususiyatlariga qarab:O’tkazuvchi – plastinka parallel yoqli shaffof materialdan yasalgan bo’ladi(m-n:shisha)Qaytaruvchi-plastinka ko’zgu xususiyatiga ega bo’ladi. Tirqishlar tortilgan yuza shakliga qarab:a)yassi-yuza yassi tekislikdan iborat:b)botiq-yuza sfera segmenti ko’rinishida. Tirqishlar o’tkazish yo’nalishiga qarab:a)bir o’lchovli-tirqishlar faqat bir yo’nalishda;b)ko’p o’lchovli-m-n:ikki o’lchovli-tirqishlar ham absissa, ham ordinata o’qi yo’nalishida bo’ladiDifraksion panjara xarakteristikalari:Chiziqli dispersiya-uzunlikbirligigato’g’rikeladiganto’lqinuzunliklarningo’zgarishinixarakterlaydi:, Burchakdispersiyasi-difraksiyaburchagigaqarabto’lqinuzunligio’zgarisinixarakterlaydi:Ajrataolishqobilyati:=mN Difraksion panjarali asboblar:Yassi panjarali asboblar:Rasmda Ebertning gorizontal va vertikal sxemalari ko’rsatilgan. Bunda spektrni o’zgartirish panjarani o’z o’qi atrofida aylantirish orqali amalga oshiriladi. Ko’zguda qaytaruvchi sohalar belgilangan bo’ladi.
SSferik ko’zgu
fotoplastinka
DP
Yassi ko’zgu
DP
Botiq panjarali asboblar:Botiq panjarali asboblar:Botiq panjaralar fokuslash va spektrga ajratish vazifasini bajaradi. Bu sxemada elementlar sonini kamaytirish imkoniyatini beradi.Asosan, sferik va torodial botiq panjaralar ishlatiladi. DFS-5 va DFS-6 spektral asboblar Pashen-Rung sxemasi asosida tuzilgan. Bunda chiqish tirqishi, panjara va fotoplyonka Rouland aylanasida joylashgan va mustaqil harakatlana oladi.
Rouland aylanasi
DFS-8 spektografi sxemasi:1,2,3-linzalar4-kirish tirqishi,5,6-ko’zgular8-fotoplastinka,9-to’lqin uzunliklar shkalasi,10-linza,11-lampa