Islom dini musulmon mamlakatlari san`atida o`z izini qoldirdi

Ilk islom davri adabiyoti. Ma`lumki, islomgacha bo`lgan arab madaniyatida xalq og`zaki ijodi katta o`rin egallaydi. Zero, o`sha davr asarlari faqat yod olinar va og`izdan-og`izga, avloddan-avlodga yetkazilar edi. Bunda yuksak qobiliyat sohiblari bo`lgan shoirlar alohida o`rin tutgan. Ular qabilani maqtab she`r yozish bilan birga qabila tarixini xotiralarida saqlab qolishardi. Shoirlar qabila ahlini o`tmish bilan bog`lovchi ko`prik vazifasini o`tashgan. Qabila ahlini to`plagan bayramlarda asosan she`rxonlik qilinardi.

Islom dinining vujudga kelishi dastlab she`riyat taraqqiyotiga salbiy ta`sir o`tkazdi. Zero, ilk musulmonlar poeziyani “johiliya”<sup></sup> davri qabilalariga xos bo`lgan qabilaviy fidoiylikni ifoda etuvchi vosita deb hisoblagan edilar. Ammo, shundan so`ng she`riyat o`zining xilma-xil janrlari bilan yangidan qayta tiklandi, chunonchi: maqtov (faxr), dushmanlarni la`natlash (hija), baxshida (risa), ishqiy lirika (nasib), lirik xarakterdagi tasvirlash (vasf) shular jumlasidandir⁴⁰.

Darhaqiqat, islom dinining paydo bo`lishi va arab xalifaligining barpo etilishi adabiyotga ta`sir o`tkazmay qolmadi. She`riyat o`z dunyoviy xususiyatini saqlagani holda islom arkonlarini tarqatish vazifasini o`tay boshladi. Musulmon shoirlar o`z she`rlarida Qur`on oyatlaridan aforizm sifatida foydalana boshladilar<sup>41</sup>. Bu davrning eng yorqin vakillari sifatida Kaab ibn Zuxayr, Hassan ibn Sabit, Abu Zuayb al-Xuzaliy hamda an-Nabig`a al-Ja`diylarni e`tirof etish mumkin.