Қишлоқ хўжалигида ишлатиладиган ўғитлар ва уларни қўллаш

Қандлавлагини ўғитлаш
Қандлавлаги тупроқдан озиқа моддаларини олиб 
чиқиб кетиш бўйича дала экинлари ўртасида олдинги 
ўринлардан бирини эгаллайди. Етиштириладиган 400 ц 
ҳосил билан тупроқдан 180 кг азот, 55 кг фосфор ва 250 кг
калий ўзлаштирилади. Олиб чиқиб кетиладиган озиқа 
моддаларининг миқдори тупроқ-иқлим шароитлари ва 
ҳосил миқдорига қараб кескин ўзгаради.
Қандлавлаги озиқа моддаларини ўсиш даврининг 
охиригача, деярли ҳосил йиғиб-териб олингунга қадар талаб 
қилади. Ўсиш даврининг бошларида азот, фосфор калий 
кам ўзлаштирилади. Лекин бу даврда илдиз тизими ҳали 

---

120
100 китоб тўплами
яхши ривожланмаганлиги сабабли осон ўзлаштириладиган 
фосфорли бирикмаларга ўзида кучли эҳтиёж сезади. 
Кейинчалик қандлавлагининг озиқа моддаларига бўлган 
талаби кескин ортади ва июль-август ойларига келиб энг 
юқори даражага етади. Август ойининг бошларига қадар 
барча озиқа моддаларининг 70% га яқини, кейинги бир ярим 
ой давомида эса қолган 30% и ўзлаштирилади. Бу даврга
келиб барг қуруқ моддасининг 60% дан кўпроғи ва илдиз 
қуруқ массасининг қарийб 1/3 қисми шаклланади.
Агрокимёвий тадқиқотларнинг маълумотларига кўра 
гектарига 120 кг азот, 90-120 кг фосфор ва 90-100 кг калий 
қўллаб, гектаридан 7-10 т қўшимча қандлавлаги ҳосили олиш 
мумкин.
Барча тупроқ типларида уруғларни экиш билан бир 
вақтда гектарига 10-15 кг азот, 15-20 кг фосфор ва 10-15 кг 
калий солиш яхши самара беради. Ўғитлашнинг бу усули 
ўсимлик вегетация даврининг бошида озиқлантириш 
шароитини яхшилаш билан бирга қандлавлаги ҳосилини 
анча оширади. Таркибида аммоний шаклдаги азот тутадиган 
ўғитларни қандлавлаги қатор ораларига қўллаш мақсадга 
мувофиқ эмас, чунки унинг уруғи таркибида углеводлар 
захираси анча кам бўлганлиги сабабли ўсимталар аммиакдан 
заҳарланиши мумкин.
Калийли ўғитлар ичида сильвинит маълум устунликка эга. 
Асосий калийли ўғитларни қандлавлаги учун қимматининг 
пасайиб бориши тартибида қуйидагича жойлаштириш 
мумкин:
40% ли калийли туз – каинит ва шёнит – калий хлорид 
ва калий сульфат.

---

121
Қишлоқ хўжалигида ишлатиладиган 
ўғитлар ва уларни қўллаш
91–китоб