Қишлоқ хўжалигида ишлатиладиган ўғитлар ва уларни қўллаш

Аммиакли азотли ўғитлар
Аммоний сульфат. Аммоний сульфат (NH
4
)
2
S0
4
ўз 
таркибида 20,5-21,0% азот тутади. У кулранг, кўкимтир ёки 
қизғиш тусда бўлиши мумкин. Аммоний сульфат кучсиз 
гигроскопик, сочилувчан, таркибида 24% атрофида 
олтингугурт бор, қайсики, ўсимликларнинг озиқланишида 
ўзига хос аҳамиятга эга. Аммоний сульфат физиологик 
нордон ўғит ҳисобланади. 
Бу ўғитни ўсимликлар яхши ўзлаштиради. Тупроқдаги 
ҳаракатчанлиги ва ювилиб кетиш хавфи кам бўлганлиги 
боис аммоний сульфатни асосий ўғитлаш даврида, яъни 
кузги шудгор остига солиш мумкин. Баъзи холларда NH
4 
нинг кўп миқдорда тупроққа ютилиши салбий оқибатларга 
олиб келади. Қўшимча озиқлантириш пайтида ёки экиш 
билан қатор ораларига солинганда, илдиз тизими яхши 
ривожланмаган ёш ниҳоллар аммоний сульфат таркибидаги 
азотдан яхши фойдалана олмайди.
Бўз тупроқларда унинг самарадорлиги аммиакли 

---

12
100 китоб тўплами
селитрадан юқори бўлади. Суғориладиган экинларга, 
айниқса, шолига аммоний сульфат қўллаш яхши самара 
беради.
Нитратли азотли ўғитлар
Нитратли азотли ўғитлар жумласига натрийли, кальцийли 
ва калийли селитра NaNO
3
, Ca(NO
3
)
2
ва KNO
3
лар киради.
Натрийли селитра – NaNO
3
. 
Оқ ёки оқиш тусли заррабин туз. Таркибида 15-16% азот 
тутади, сувда яхши эрийди, гигроскопиклиги юқори бўлгани 
учун қотиб қолади.
Кальцийли селитра – Ca(NO
3
)
2
Таркибида 13-15% азот 
тутади. 
У ўта гигроскопик бўлгани сабабли одатдаги шароитда 
гидрат ҳолатига ўтиб колади. Мазкур хусусиятни ҳисобга 
олиб, Ca(NO
3
)
2
алоҳида таркибли модда шимдирилган 
намтортмас қопларда сақланади. 
Натрийли ва кальцийли селитралар — физиологик 
Аммоний сульфат 

---

13
Қишлоқ хўжалигида ишлатиладиган 
ўғитлар ва уларни қўллаш
91–
китоб
ишқорий ўғитлар. Ўсимликлар бу ўғитлар таркибидаги N0
3
–
нитрат моддасини ўзлаштиради. Натрийли селитрани 
турли тупроқларда барча экинларга қўллаш мумкин. Айрим 
экинлар (масалан, илдизмевалилар) таркибида натрий 
бўлган азотли ўғитларга ўта талабчан бўлиб, ҳосилдорлик 
билан бир қаторда маҳсулот сифатини ҳам яхшилайди. 
Тадқиқотларнинг кўрсатишича, ўғит таркибидаги натрий 
қанд моддаларни баргдан илдизга томон кўпроқ оқиб 
ўтишига имкон беради.
Кальцийли селитра асослар билан кам тўйинган нордон 
тупроқларга солинганда, нордонлик камайиши билан бирга, 
тупроқнинг физикавий хоссалари ҳам яхшиланади.