Қишлоқ хўжалигида ишлатиладиган ўғитлар ва уларни қўллаш

Темирли ўғитлар.
Темир ўсимликларда кам миқдорда 
учраса-да, унинг танқислиги ёш баргларда хлороз касаллиги 
(хлорофилл етишмовчилиги)ни юзага келтиради. Ўсимлик 
таркибидаги темир миқдори фоизнинг юздан бир улуши 
атрофида. Мазкур элемент ўсимлик танасида жадал 
ҳаракатланиши билан ажралиб туради. Темир танқислиги 
кўпроқ серкарбонат тупроқларда, мевали дарахтларда яққол 
кўринади.
Темир тутган минерал ўғит сифатида таркибида 47-53 
фоиз темир сульфат тутган темир купорос кенг ишлатилади. 
Ўғитлар таркибидаги темир тупроққа тушгач, тезда ўсимликлар 
томонидан ўзлаштирилмайдиган шаклга ўтади, шу боис уни 
ишлатиш олдидан гўнг ёки торф билан аралаштириш яхши 
натижа беради.
ЕТИШМАСЛИГИ 
ОРТИҚЧАСИ 
ТЕМИР

---

34
100 китоб тўплами
Кейинги даврларда темирнинг комплекс бирикмалари –
хелатлардан фойдаланиш йўлга қўйилди. Улар осон эрийдиган 
ва тупроқда кучсиз муқимланади. Бундай комплекс бирикмалар 
асосини аминополисирка кислоталар ташкил этади. Шу 
асосда олинадиган эритмалар ҳидсиз, зичлиги 1,4 г/см
3
дан 
кичик бўлиб, 7-10% темир тутади. Кўпроқ илдиздан ташқари 
озиқлантиришда ишлатилади.
Кальцийнинг ўсимликлар ҳаётидаги аҳамияти.
Кальций 
ўсимликларда углеводлар ва оқсил моддалар алмашинуви, 
илдиз тизимининг меъёрида ривожланиши ва ҳужайра шираси 
коллоидларига ўзига хос таъсир кўрсатади. Қишлоқ хўжалик 
экинларининг кальцийга эҳтиёжи ривожланишнинг илк 
даврларидан бошлаб намоён бўлади. Кальций танқислигида 
захира озиқа моддалар (крахмал, оқсил)нинг сафарбар ҳолатга 
ўтиши ва ниҳоллар осон ўзлаштирадиган бирикмаларга 
айланиши кескин секинлашади, қайсики ўсимликларнинг 
нобуд бўлишига сабаб бўлиши мумкин. Бошқа элементларда 
кузатганимиздек, кальций ҳам турли ўсимликлар таркибида 
турли миқдорда учрайди. Дуккакли экинлар кальцийга жуда 
талабчан бўлиб, улар таркибида кальций миқдори ғалла 
экинларига нисбатан 4-5 марта кўпдир. Масалан, беда ва 
себарганинг ўсувчи қисмлари 3,5-4,0% кальций тутгани 
ҳолда, ғалла экинлари сомонида 0,3-0,4%, илдизида эса атиги
0,035-0,04% кальций мавжуд.
Тупроқ эритмаси таркибидаги кальций гидрокарбонатлари, 
нитратлари, ва хлоридлари ўсимликлар томонидан 
ўзлаштирилади. Тупроқдаги кальций миқдори тупроқ 
сингдириш комплексининг ҳолати ва муҳитига кучли таъсир 
кўрсатади. Ёғин-сочин ва суғориш таъсирида тупроқдан 
сезиларли миқдорда кальций ювилиши мумкин.

---

35
Қишлоқ хўжалигида ишлатиладиган 
ўғитлар ва уларни қўллаш
91–
китоб