“ishlab chiqarishda buxgalteriya hisobi” kafedrasi

Egalik kilish- mulkdorlik xukukining mulk egasida namoyon bulishidir. Mulkdan foydalanish kanday bulmasin, mulk xukuki asosan uning egasida buladi.
Foydalanish- mulkdor mavjud mulkni uz xoxsh- istagi yulida ishlatishidir. Bu bevosita (uzi mexnat kilishi yoki boshkalarni yollashi) yoki boshkalar vositasida ishlatish yuli bilan amalga oshadi. Tasarruf etish - mulkdor uz mulkiga mustakil ravishda xukmronlik kiladi. Mulkdor xoxlasa, mulkni ishlab chiqarishga jalb etadi, xoxlasa sovga kiladi, meros koldiradi, sotib yuboradi, xoxlasa uni ijarachiga ijaraga beradi. Mulkdor uz mulkidan mustakil foydalanib, undan daromad olish maksadini kuzlaydi.
Mulkchilik xakidagi tushuncha koidalarda tula uz ifodasini topadi:
Birinchidan, mulkchilik butun ijtimoiy munosabatlarining asosidir, poydevoridir.
Ikkinchidan, mulkchilik asosida ayrim shaxs, ma’lum gurux, sinf va katlamning jamiyatda egallab turgan mavkei, ishlab chiqarish omillaridan foydlanish imkoniyati darajasi belgilanadi.
Uchinchidan, xar bir iqtisodiy tizimda ma’lum bir mulk shakli birlamchi bulib, boshka mulk shakllariga nisbatan asosiy xisoblanadi. Asosiy mulk shakli uzga mulk shakllari bilan uzaro munosabatda bulib, ularning taraqqiyotiga ta’sir etadi.
Turtinchidan, evolyutsion yul bilan eski mulk shakllarini o’rniga yangi mulk shakllari rakobat kurashi asosida uzining yangi tuzumi uchun yashovchanlikni karor toptirishga xarakat kiladi.

4. 
   Mulkchilik munosabatlarining ob’ektlari va sub’ektlari.
   

Mulkchilik munosabat ekan, albatta uning ob’ekti va sub’ekti bulishi shart. Demak, shunday ekan, mulkchilik munosabatlarining ob’ekti bu mulkka aylangan barcha boylik turlaridir, unga er, suv, konlar, usimlik va xayvonot dunyosi, mashinalar, mashina uskunalari, bino-inshootlar, maxsulotlar - xizmatlar, tarixiy - madaniy yodgorliklar, ilmiy-texnikaviy goyalar, tovar belgilari, tovarlarning uzi, mexnat kilish uchun akliy-jismoniy kobiliyatlar va boshkalar kiradi. Mana shu moddiy va nomoddiy shakldagi ne’matlarni uzlashtirish yuzasidan mulkiy aloqa shakllanadi. Ne’matlar mulkka aylangandagina uzlashtiriladi.