Ishlab chiqarishda boshqaruv” fakulteti “iqtisodiyot” kafedrasi

2.2 Jahon xo’jaligining hozirgi holati.
X-XXI asrlar bo’sag’asida jahon xo’jaligida rivojlangan mamlakatlarning tutgan o’rni juda katta bo’lib, bunday guruhga kiruvchi davlatlar asosan Yevropa qit’asi va Shimoliy Amerika materigi va bir nafari Osiyoda joylashgandir. Ma’lumki, rivojlangan “Katta sakkizlik” davlatlar (hozirgi kunda ushbu davlatlar guruhida Rossiya Federatsiyasiz “Katta yettilik” davlatlari degan so’zlar ham jahon iqtisodiyotida ishlatilmoqda) iqtisodiyotini rivojlanishi asosan tabiiy resurslardan qanday foydalanishlik darajasiga va shuningdek uzoq yillarga mo’ljallangan zamonaviy ilmiy-texnikaviy taraqqiyotdagi o’zgarishlarga bog’liqdir.
Katta sakkizlik yoki sakkizlik guruhi G8 (ingliz tilida “Group of eight” G8 - Katta sakkizlik G8 xalqaro klub maqomiga ega bo’lib, AQSH, Buyuk Britaniya, Fransiya, Italiya, Kanada, Germaniya, Rossiya va Yaponiya hukumatlarini o’z ichiga oladi. Shuningdek ushbu tashkilotni xalqaro muammolarni hal qiluvchi jamiyat, yaʼni norasman ushbu mamlakatlar boshliqlari forumi (Yevropa Komissiyasi ishtirokida) deb ham atashadi.
Katta sakkizlik xalqaro tashkilot hisoblanmaydi, ushbu jamiyat xalqaro kelishuvga ham asoslanmagan va kotibiyat ustaviga ega emas. Sakkizlik qarorlari majburan qo’llanilishi kerak bo’lgan qonun hisoblanmaydi. Nomining kelib chiqishi “Katta sakkizlik” atamasi “Katta yettilik” ning logik jihatdan davomi hisoblanadi. G7 ning ingliz tilidan o’girganda “Great Seven” deb ataladi, aslida G7 bu “Group of Seven” yaʼni Yetti Guruhi deyilganidir. Ushbu tarjimani G8 ga ham qo’llash mumkin. Ushbu siyosiy jamiyat 1975-yilning 15-17-noyabr kunlari AQSH, Buyuk Britaniya, Fransiya, Italiya, Germaniya va Yaponiya o’rtasida tuzilgan va o’sha paytda G6 deb atalgan. 1976-yilda Kanadaning qo’shilishi bilan G7 Katta yettilik deb atala boshlandi. Rossiyaning qo’shilishidan keyin G8 Katta sakkizlik deb ataldi. Biroq “Katta sakkizlik” 2014-yilda Ukrainada hukumat o’zgarishi va Qrimning Rossiyaga qo’shilishidan, keyin Rossiya G8 davlatlari Rossiyani Qrimni “anneksiya qilishda” ayblab, yana “Katta yettilik” deb atala boshlandi.
Amerika Qo’shma Shtatlari. Amerika Qo’shma shtatlari – Shimoliy Amerika qit’asida joylashgan davlat. Davlat poytaxti: Vashington shahri. Maydoni 9373 ming kv.km. AQSH ning asosiy hududini tashkil etuvchi 48 ta shtatlari shimoliy Amerikaning markaziy qismida joylashgan, uni sharqda Atlantika okeani, g’arbda Tinch okeani o’rab turadi. AQSH Kanada va Meksika bilan chegaradosh. AQSH ning 49-shtati Alyaska Shimoliy Amerikaning eng chetki shimoli-g’arbini egallaydi va Rossiyaning eng chekka shimoli-sharqida Bering bo’g’ozi bilan ajralgan. AQSH ning 50-shtatni Gavaya orollari, 24 ta oroldan iborat arxipelag Tinch okeanining markaziy qismida jolashgan. Mamlakat aholisi 327.8 mln kishi (2019). O’rtacha yashash davomiyligi 80 yosh. Amerika millati juda ko’p sonli bo’lgan ko’p millatli mamlakat. AQSH ko’p millatlilik bo’yicha jahonda eng yuqori o’rinlarda turadi. Ulardan ko’pchiligi o’z tili va urf-odatlarini saqlab qolgan. Aholini irqiy belgilarga ko’ra uch guruhga ajratsak, u holda oq tanlilar aholining 84% ini (ular orasida, ayniqsa, irlandiyaliklar, italyanlar, yahudiylar, ruslar, polyaklar, ukrainlar diasporalari ajralib turadi), afrikaliklar (asosan XVIII asrda Afrika qit’asidan olib kelingan qullarning avlodlari) – taxminan 12%, osiyoliklar va tinch okeani orollari aholisi – taxminan 3%, amerikalik hindular (Qo’shma shtatlarning tub aholisi) – 1% dan kam, Lotin Amerikasi mamlakatlaridan kelganlar, “latinos” deb ataluvchilar – taxminan 9%. AQSH statistik ma’lumotlariga qaraganda mamlakatda 13000 o’zbek millatiga mansub aholi istiqomat qiladi.

2.2.1-Jadval