Ishlab chiqarishda boshqaruv” fakulteti “iqtisodiyot” kafedrasi

Davlatlarning eksport va import salohiyati

Ko’pchilik xomashyo resurslari va iste’mol qilinadigan energiya eltuvchilarning taxminan 75% import qilinadi. Italiyaning iqtisodida sayyohlik va xizmat ko’rsatish sohasi katta rol o’ynaydi. Mamlakat turizmdan oladigan yillik daromadi 10 mlrd dollar bo’lib, bu mamlakat YaIM ni 12% ini tashkil qiladi. Italiya o’zining yuqori darajadagi iqtisodiyoti bilan birga, harbiy sohada ham dunyodagi eng yetakchi mamlakatlardan biri hisoblanadi. Mamlakatdagi Qurolli kuchlari soni 267500 nafarni (2017) tashkil etadi. 2017 yilda harbiy xarajatlar uchun 29 mlrddan ortiq pul sarflangan. Shuningdek mamlakat, NATO tashkilotining teng huquqli a’zosi bo’lib, mazkur tashkilot xarajatlari uchun har yili mamlakat YAIM ning 2 foizi ajratiladi.
Fransiyaning iqtisodiy, siyosiy-hududiy tuzilishi va geosiyosiy holati. Fransiya – G’arbiy Yevropadagi eng yirik davlat. U hududining kattaligi jihatdan Yevropa Ittifoqida birinchi o’rinda turadi. Mamlakat Belgiya, Lyuksemburg, Germaniya, Shveysariya, Italiya, Manako, Ispaniya va Andorra davlatlari bilan chegaradosh. Uning g’arbiy sohillarini Atlantika Okeani suvlari yuvib turadi. Mamlakatning umumiy maydoni 544 ming kvadrat km. (boshqa hududlardagi egallab olgan yerlari bilan 674 685 kv.km) ni tashkil etadi. Uning uchdan ikki qismi tekislikdan iborat. Yirik shaharlari Parij, Marsel, Lion, Tuluza. Mamlakat hududining 82 foizi, aniqrog’i 45 million gektar maydoni qishloq xo’jaligi yerlari va o’rmonzorlardan iborat. O’rmonzorlar salmog’i jihatidan Fransiya Yevropa Ittifoqida faqatgina Shvetsiya va Finlyandiyadan keyingi uchinchi o’rinda turadi.
Aholisi. Mamlakat aholisi 65.4 million kishi (2019) dan ortiq bo’lib, bir kv. km.ga 119.1 kishi to’g’ri keladi. Aholining 79.3 foizi Shaharlarda yashaydi. Aholi soni jihatidan Fransiya Yevropada Germaniyadan keyin ikkinchi o’rinda turadi. Mavjud aholining 93 foizini fransuzlar tashkil etadi. Qolgan 7 foizni italyanlar, marokkoliklar, turklar, portugallar va jazoirliklar tashkil etadi. Mamlakatning yana bir e’borli tarafi shundaki aholining savodxonlik darajasi bo’yicha dunyoda birinchi o’rinda turadi.
Davlat tuzulishi va ma’muriy bo’linishi. Fransiyaning davlat tuzulishi – respublika. Mamlakatni davlat prezidenti boshqaradi. Prezident 7 yilga saylanadi. Fransiya respublikasi quyidagi holatda tarkib topgan: mustamlaka yerlar (22 ta chegaradosh va 96 ta ma’muriy hududiy okrug), 4 ta dengizorti hududiy okrug (Gvadelupa, Martinika, Gviana, Reyunon), 4 ta dengizorti hudud (Fransuz Polineziyasi, Yangi Kaledoniya oroli, Uolles va Futuna, Janubiy yerlar va Fransiya Antarktidasi), shuningdek, alohida haq-huquqlarga ega hudud (Mayor, Sen-Per Mikelon). Hozirgi vaqtda mamlakatdagi qurolli kuchlari soni 388 635 nafarni tashkil etadi. 1,2 mingdan ziyod samolyotlar, shuningdek, boshqa eng oxirgi zamonaviy texnikalar bor. Har yili harbiy xarajatlar uchun o’rtacha 55-60 mlrd dollar pul sarflaydi. Shuningdek NATOning harbiy xarajatlari uchun mamlakat YaIM ni 2 foizi ajratiladi. Fransiya o’zining harbiy qudrati bo’yicha jahonning eng yetakchi davlatlari AQSH, Rossiya, Xitoy, Hindiston dan keyingi o’rinda turadi.
Ishlab chiqarish.Fransiya keng taraqqiy etgan industrial – agrar davlat. U ko’pgina yerosti qazilma boyliklariga ham ega. Ya’ni bu yerdan temir rudasi, toshko’mir, uran rudasi, boksit va kaliy tuzi ko’p miqdorda qazib olinadi. Yalpi ichki mahsulot (YaIM) va sanoat mollari ishlab chiqarish jihatidan (2587,6 mlrd dollar) u dunyoda to’rtinchi (AQSH, Yaponiya, Germaniyadan keyingi) o’rinni egallaydi.

2.2.6-Jadval