"ishlab chiqarishda boshqaruv" fakulteti «iqtisodiyot» kafedrasi

Bs 
 
 
 
 
 
Kopt = --------, 
Xε
bu yerda: Kopt – iqtisodiy optimal sifat;
Bs - buyum sifati; 
X
ε
- buyumni sotib olish va ekspluatatsiya qilish harajatlari, sо‘m. 
Formulaning maxrajini aniqlash murakkab emas, chunki u buyumning sotish 
bahosini, ekspluatatsiya, ta’mirlash va utilizatsiya qilish harajatlarini о‘z ichiga 
oladi. Formula sur’atini aniqlash esa qiyinrok kechadi, chunki buyumning sifati 
juda kо‘p va turli - tuman kо‘rsatkichlardan iborat. Bu bilan alohida fan - 
kvalametriya ilmi shug‘ullanadi. U sifatni son jihatdan, ya’ni bir sо‘mlik harajatga 
buyum sifati birligining о‘sishini baholashning yetarli darajada ma’qul usulini 
ishlab chiqqan.
Demak, hozirgi zamon ishlab chiqarishi sharoitida mahsulotning sifati - 
korxona (firma) samaradorligining, rentabelligining muhim tashkil etuvchisidir, 
shu sabli unga doimo e’tibor bermoq zarur. Sifat bilan barcha - korxona 
direktoridan tortib, aniq ish bajaruvchigacha shug‘ullanishi kerak.

---

Sifatni ta’minlash, loyihalash, saqlash bо‘yicha barcha jarayonlar sifatni 
boshqarish tizimiga birlashtirilgan.
О‘zbekistonda standartlashtirish milliy iqtisodiyotni boshqarish va tashkil 
etish bilan chambarchas bog‘liqdir. Standarlashning asosiy, eng muhim vazifasi 
xalq xо‘jaligi, aholi, mamlakat mudofaasi uchun tayyorlanadigan mahsulotlarga 
yuqori talablar belgilovchi normativ-texnik hujjatlar tizimini yaratish hamda ushbu 
hujjatdan tо‘g‘ri foydalanishni nazorat qilishdan iborat. 
Standart deganda nima tushuniladi?
Standart inglizcha «standard» sо‘zidan olingan bо‘lib, norma, namuna, 
о‘lcham ma’nosini bildiradi. U boshqa obyektlarni taqqoslash uchun dastlabki 
obyekt deb qabul qilingan namuna, etalon, model, standartlanadigan obyektga 
qо‘yiladigan va vakolatli idoralar tomonidan tasdiqlangan normalar, qoidalar, 
talablarni belgilovchi normativ-texnik hujjat. Standart inson faoliyatining barcha 
sohasiga, ilm-fanga, texnikaga, sanoat, qishloq xо‘jaligiga, qurilishga, transport va 
aloqaga, ta’lim va boshqa sohalarga taalluqlidir. 
Mustaqillik yillarida О‘zbekiston Respublikasining Davlat standartlash 
tizimi (DST) shakllandi va u О‘zbekistonda standartlar tuzish, izoxlash va tarqatish 
jarayonlarini 
tartibga 
keltirdi.Bu 
borada 
О‘zbekiston Standartlashtirish,
meteorologiya va sertifikatlashtirish agentligi («О‘zstandart») olib borayotgan 
keng kо‘lamli ishlarni alohida e’tirof etish joiz. 
«О‘zstandart» agentligi bozor iqtisodiyoti sharoitida mahsulotning sifat 
darajasini belgilovchi, kо‘rsatkichlar raqobatdoshligini ta’minlovchi, ishlab 
chiqaruvchilarga yetarli miqdorda axborotlar yetkazib beruvchi markazdir. 
Mahsulot sifati nazariyasi va amaliyotida mahsulotni sertifikatlashtirish 
masalasi muhim о‘rin tutadi.
Mahsulotni 
sertifikatlashtirish, 
uning 
aniq 
belgilangan 
talablarga 
muvofiqligini tasdiqlash usullaridan biri hisoblanadi. 
Mahsulot yoki bajarilgan ishning belgilangan talablarga muvofiqligiga oid 
faoliyat uchun tegishli hujjat beriladi. Uni «sertifikat» deb ataydilar. 
Sertifikat lotincha «certificatis» sо‘zidan olingan bо‘lib, tasdiqlangan degan 
ma’noni bildiradi. Birinchidan, u biror faktni tasdiqlovchi hujjat (masalan, malaka 
oshirilganligi tо‘g‘risidagi hujjat); ikkinchidan, maxsus obligatsiyalar va 
aksiyalarning nomi; uchinchidan, sug‘urta shartnomasida uning shartlari 
yoziladigan hujjat; tо‘rtinchidan, maxsus idoralar (savdo palatasi, Davlat 
inspeksiyasi va boshqalar) beradigan va mahsulot, tovar, buyum, mol sifatini 
tasdiqlaydigan hujjat; beshinchidan, qishloq xо‘jaligida urug‘lik navini va sifatini 
tasdiqlaydigan hujjat. Sertifikat bо‘lmagan taqdirda urug‘lik (oddiy) navsiz don 
sifatida qabul qilinadi.