Ishlab chiqarishda boshqaruv” fakulteti «iqtisodiyot» kafedrasi «Mikroiqdisodiyot» fanidan

Mavzu: Sof raqobatlashgan va monopolistik raqobatlashgan bozorlar
Reja:
KIRISH
ASOSIY QISM
1.Sof raqobatlashgan va monopolistik raqobatlashgan bozor xususiyatlari.
2.Sof raqobatlashgan va monopolistik raqobatlashgan bozorda firmalarning xatti- xarakatlari.

3.O’zbekistonda raqobatchilik muhitining vujudga kelishi va monopoliyaga qarshi qonunchilik.

4. Bozor muvozanatini saqlashda va monopolistik faoliyatga qarshi kurashishda innovatsion loyihalarni ilgari surish.
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YHATI

Kirish

Har bir inson o’z aqliy qobilyati orqali tayyorlagan mahsulotni ayirboshlash yoki sotish maqsadida bir joyga olib borib,ularni u yerda boshqa bir mahsulotga ayirboshlash kerak bo’lsa ayirboshlab,sotish kerak bo’lsa sotib yuboradigan, pul muomalasi sodir bo’ladigan bu joy Bozor deb atala boshlandi. Bozorga kirib kelayotgan har bir inson o’z mahsulotini sotishga ,ya’ni pulga ayirboshlashga harakat qiladi.Albatta,hamma inson ham yaxshi narxga sotib katta daromad olishni xohlaydi,lekin bozorda hamma ham katta daromad egasi bo’la olmaydi.Va albatta,hamma o’z mahsulotini yuqori narxda sotishga harakat qiladi. Shu asnoda ular o’z mahsulotlarini xaridorlarga yoqishi uchun unga bezak bera boshladi.Biri qulay joy talagan,biri bezak bergan,yana biri narxni tushirishga harakat qilar edi.Nihoyat,bu insonlar bozorda o’zlari bilmagan holda bozorning ko’rinmas qo’lli mexanizimini ishga tushirib yuborishdi. Bu mexanizm – raqobat. Lekin,bozorda hamma ham sofdilik bilan savdo qilmaydi,to’g’ri hamma ham mo’may daromad orrtirgisi keladi,lekin bu daromadni nima yuzga keltirishini hech kim bilmas edi.Dunyo ko’chasidagi yo’l tekis emas,uning ba’zi joylarida notekis qismi ham bor. Mana shuning uchun dunyo go’zal. Xuddi shuningdek bozorda ham tekis va notekis joylari bor ,bu joylar bozorni nimalarga qodir ekanligini bildiradi.Bozorda hamma mahsulotlar ham bir xil emas,shuning uchun ularning narxi ham har xil.Bundan tashqari mahsulotning qanchalik samaraliligi ham,yaroqliligi ham raqobat mexanizimini ishga tushirib yuboradi.

Pichoq uy ro’zg’or ishlarida foydalaniladi,lekin uni qurol sifatida o’z maqsadini amalga oshirish uchun yovuzlik yo’lida ham foydalaniladi.
Xuddi shuningdek raqobat ham pichoq kabi.Raobatning yaxshi va yomon yo’lda ishlatish mumkun,xuddi pichoqdek.Xo’sh,yaxshi yo’lda foydalanish nima-yu,yomon yo’lda foydalanish nima? Yaxshi yo’lda foydalanib buyuk ishlarni bajarish mumkun,yomon yo’lda foydalanib butun bozor mexanizimini ishdan chiqarish mumkun.Bozor mexanizimlar ishdan chiqdi degani bu davlat iqtisodiyotiga juda katta salbiy ta’sir ko’rsatadi degani.
Ya’ni,tushunarliroq qilib aytsak,raqobatni sof va monopol shaklini o’rganib chiqaylik.Sof shakl bu pichioqni to’g’;ri yo’lda ishlatish degani.
Monopol shakli esa pichoqdan qoilik qilish degani,pichoq – monopol raqobat bo’lsa,qotilik qurboniu – davlat iqtisodiyoti.Bu bilan shuni aytmoqchimanki,monopol raqobat qilib davlat iqtisodiyotiga zarar keltirishimiz mumkun.Aslida monopoliya so’ziga e’tibor bersak,
Yunoncha "monopoliya" so'zi "mono" - bitta va "poliomielit" - sotish uchun degan ma'noni anglatadi. Ushbu atama bozorda yuzaga kelgan vaziyatni anglatadi, faqat bitta kompaniya unga amal qiladi. Shu bilan birga, mutlaqo raqobat yo'q yoki boshqa hech kim shunga o'xshash tovar yoki xizmatlarni ishlab chiqarmaydi.
Monopol hokimyat bozorni qurshab oladi degani.Bir tassavur qilib ko’ring,Monopol va demokratik boshqaruvga ega 2 ta davlat bor.Siz qaysi birida yashagan bo’lar edingiz.Albatta,demokratik davlatda degan javobni bersangiz kerak.Sababi monopol hokimyat bu hokimyat tepasiga faqat bir inson keladi,uning aytgan so’zlari qonun prezidentlik,deputatlik saylovlarida hech qanaqa ovoz berish yo’q.Siz buni adolatli boshqaruv deya olasizmi,albatta yo’q.
Demokratik boshqaruv esa saylovlarga asoslangan adolatli boshqaruv,shuning uchun u dunyoda mashhur va boshqaruvni sof shakli,bu yerda monopol boshqaruv monopol raqobatga o’xshaydi,demokratik boshqaruv esa sof raqobatga o’xshaydi.Monopolistik raqobat bizning ko’zimizga korinmasdek tuyulsa ham,u juda katta qudratga ega.Monopolistik raqobat juda ko’p muamollarga sabab bo’ladi. Misol uchun bir savdogar kemadan kelgan barcha guruchni sotib oldi va u biroz muddat bozorga chiqmadi,keyin bozordagi guruch tugab qoldi.Bozordagi savdogarlar keying kemani kelguncha guruch sota olmaydigan bo’ldi.Shunda barcha guruchni sotib olgan savdogar faqat shahar markazida guruchni oldingi narxidan 2 barobar qimmatiga sota boshladi.Shaharning chekka joylardagi rastalarda guruch tanqisligi paydo bo’ldi.Monopol raqobatni qo’llab bozordagi narx inflyatsiyasini uyg’otdi va bozorda guruch mahsulotini taqchiligi kuzatila boshlandi.Bu raqobatning noyob va yirtqich usuli butun dunyoga tarqaldi.Bu usulni qo’llashni turli xil yo’llari bor,lekin ularning hammasi bozor muvozanatini izdan chiqarishga harakat qiladi.Bu esa judda yomon hodisa.
MAQSAD VAZIFALARI
Men kurs ishi mavzusi bo’yicha yetarlicha ma’lumot yig’ib bu mavzuni to’liq o’rganmoqchiman. Bozordagi kurash maydonidagi firmalarning harakati va ular kurashish uchun qo’llaydigan usullarini va harakatlarini o’rganib kelajakda men ham ular qo’ygan xatoni takrorlamaslikni maqsad qildim.Albatta,har bir firma bozorda kurash maydoniga qo’shiladi.Bu kurash maydonida har bir firma raqobatga duch keladi,har bir firmalarni sof raqobat va monopolistik raqobatni tanlashi mumkin.Men bu raqobatni usullarini o’rganmoqchiman.Bu usullar haqida to’liq ma’lumot yig’ib ular haqida yaxshi va yomon tomonini o’rganish va xulosaga kelish.Kurs ishini yozishdan maqsad bu mavzuning to’liq imkoniyatlarini o’rganmoqchiman,albatta,buning uchun yangi ma’lumotarni izlab kerakli xulosalarga kelmoqchiman.
Va albatta,bu mavzudagi muamolarga yangi g’oyalar orqali javob topish.Yangi g’oyalar kurs ishi mavzusining muamollarini yangi yechimlarini izlab topish bozorni o’rganish orqali.