Ishlab chiqarish korxonalarida tovar- moddiy zaxiralari auditini takomillashtirish masalalari

2-chizma. Tovar - moddiyzahiralarauditiningvazifalari
TOVAR-MODDIY ZAXIRALARI AUDITINI TASHKIL ETISH VA O’TKAZISH TARTIBI
Xo‘jalikyurituvchisub'yektningmoliyaviyhisobotiniauditorliktekshiruvidano’tkazish audit jarayoninirejalashtirishorqaliamalgaoshiriladi. Rejalashtirish audit o‘tkazishningboshlang‘ichbosqichihisoblanib, audit o‘tkazishningkutilayotganhajmi, jadvallarivamuddatlariniko‘rsatganholdaauditorliktashkilotitomonidanauditningumumiyrejasiniishlabchiqishdan, shuningdek, auditorliktashkilotitomonidanxo‘jalikyurituvchisub'ektningmoliyaviyhisobotito‘g‘risidaxolisvaasoslifikrshakllantirilishiuchunzarurbo‘lganauditorlikqoidalariniamalgaoshirishhajmi, turlarivaizchilliginibelgilaydiganauditorlikdasturiniishlabchiqishdaniboratbo‘ladi. "Auditorlikfaoliyatito‘g‘risida"giO‘zbekistonRespublikasiqonuni, 3-son “Auditnirejalashtirish” auditorlikfaoliyatimilliystandartirejalashtirishjarayoninime'yoriytartibgasolishunsurihisoblanadi. Auditnirejalashtirishpaytidaauditorliktashkilotiquyidagiasosiybosqichlarniajratishikerak:

1. 
   dastlabkirejalashtirish;
   
2. 
   auditningumumiyrejasinitayyorlashvatuzish;
   
3. 
   audit dasturinitayyorlashvatuzish.
   

Auditorliktekshiruviningmuvaffaqiyatsizlikvatavakkalchiliginikamaytirishmaqsadidaauditorlarvaauditorliktashkilotlaribo‘lajakmijozlarnibaholashuchunishonchlimezonlargaegabo‘lishlarilozim. Mijozniatroflichao‘rganmaganholdatanlashyirikmoliyaviyvama'naviyxarajatlargaolibkelishi, tashkilotvaauditorlarobro‘sigaputuryetkazishimumkin. Iqtisodiyotnimodernizatsiyalashsharoitidamijozlarnipuxtao‘rganibtanlabolishtizimigaegabo‘lishiayniqsamuhimdir.Auditorliktashkilotlartomonidanmijozlarnitanlabolishbo‘yichaasosiymuolajalarquyidagilardaniborat:

• 
  tarmoqtavsifinibaholash;
  
• 
  rahbarlarningo‘zigaxosbo‘lgantomonlarinianiqlash;
  
• 
  audit o‘tkazishuchunsarflanishimumkinbo‘lganmehnathajmivamurakkabligihamdaauditorliktavakkalchiligigaoldindanbahoberish;
  
• 
  auditorlarningalmashtirilishiyokibirnechamarotabaalmashtirilishisabablarigabahoberish;
  
• 
  audit natijalaribo‘yichaavvalgiauditorlikxulosalaridagisharhlarbilantanishish;
  
• 
  bo‘lajakmijozningsoliqidoralari, banklar, hamkorlar, aksiyadorlarvamoliyaviyhisobotningboshqafoydalanuvchilarbilano‘zaroaloqalaridagitavsiflarihamdamuammolarinianiqlash;
  
• 
  hisobotnitahliliytekshirish;
  
• 
  tegishlixodimlarmavjudligi, mijoztarmog‘inibilishlikkabinuqtainazardankelibchiqib, auditorlikfirmasiyoki auditor ushbuishnibajaraolishimkoniyatinibaholash.
  

O‘zbekistonRespublikasi 3-son “Auditnirejalashtirish” auditorlikfaoliyatimilliystandartining 31-qismida keltirilishicha “Audit dasturi audit umumiyrejasinirivojlantirishhisoblanadiva audit rejasiniamaldaro‘yobgachiqarishuchunzarurbo‘lganauditorlikrusum-qoidalarimazmuniningbatafsilro‘yxatinio‘zichigaoladi. Dastur auditor yordamchilariuchunbatafsilyo‘riqnomabo‘libxizmatqiladivabirvaqtningo‘zidaauditorliktashkilotivaauditorlikguruhiningrahbarlariuchunishsifatininazoratqilishvositasihisoblanadi”
Auditor auditningumumiyrejasiniamalgaoshirishuchunkeraklibo‘lgan, rejalashtirilganauditorlikmuolajalariningtavsifi, muddativahajminibelgilovchi audit dasturiniishlabchiqishivahujjatlirasmiylashtirishilozim. Audit dasturi auditning har birbo‘limibo‘yichabelgilanganvazifalarvaauditningturlijabhalariyokimuolajalarigaajratilgansoatlarmiqdoriko‘rsatilganvaqtbyudjetidaniboratbo‘ladi.
Dasturdaauditorliktekshiruvinio‘tkazishuchunkeraklibo‘lganxodimlarsoni, ularishininghajmivamazmunibelgilanadi. Odatdaauditniasosiy auditor, auditor yordamchilarivaassistentlaridaniboratguruhamalgaoshiradi. Moliyaviyhisobotmoddalarito‘g‘riliginitasdiqlashmaqsadidamiqdoriyxatolarvakamchiliklarnitekshirishuchunoperatsiyalartestlariishlabchiqiladi.
Tovar-moddiyzahiralariningtushumivakirimqilinishi mol etkazibberuvchilarbilantuzilganshartnomalarvakuzatibboruvchihujjatlar (tovartransportnakladnoylari, schyot-fakturalar, qodoqlashyorliqlari, sifatguvohnomasi, qabulkvitantsiyasivaboshqalar) asosidatekshiriladi. Tovar-moddiyzahiralariningto’liqkirimqilinishinitekshirishchog’ida auditor mol etkazibberuvchilarbilanhisob-kitoblarningshakllarivashartlarini, tanlanganbaholashusulini, sotibolinganqiymatliklarbo’yichaQQSniqoplashtartibinihisobgaolishizarur.
Auditorlartekshiruvo’tkazishjarayoninima’lumbirketma-ketlikdaamalgaoshiradilar.