Ishlab chiqarish jarayoni va uni tashkil etish asoslari ishlab chiqarish jarayoni tushunchasi va mazmuni

Ishlab chiqarishni operativ boshqarishni markazlashtirish. Seriyali ishlab chiqarishning u yoki bu turdagi ko‘rinishini aniqlaydigan ob’ektiv ko‘rsatkich uskunalarning seriyali yuklanish koeffitsienti (K_ser) hisoblanadi.

,

Bu erda: O_s —bir sexda ishlanadigan detallar operatsiyalarining soni;

U_s — sexdagi o‘rnatilgan uskunalar soni.

Amalda quyidagi seriyalash koeffitsientlari qo‘llaniladi:

• 
  mayda seriyalab ishlab chiqarishda 20-40;
  
• 
  o‘rtacha seriyalab ishlab chiqarishda 5-20;
  
• 
  yirik seriyalab ishlab chiqarishda 3-5.
  

Ishlab chiqarishning ommaviy turi. Ommaviy ishlab chiqarish bir xildagi mahsulotni uzluksiz ravishda uzoq davr davomida ko‘plab va takroran ishlab chiqarish bilan xarakterlanadi. Uchastkada, liniyada, ish joyida ishlab chiqarish jarayoni qat’iy ravishda qaytariladi. Bunday korxonalar dam-badam bir yoki ikki xil mahsulot ishlab chiqarishga ixtisoslashadi.

Ishlab chiqarishning ommaviy turi quyidagi asosiy xususiyatlari bilan xarakterlanadi:

• 
  mahsulotning uncha ko‘p bo‘lmagan nomenklaturasini doimiy ravishda ko‘plab ishlab chiqarish;
  
• 
  doimiy ravishda biriktirilgan bitta operatsiyani bajarish uchun ish joyini ixtisoslashtirish;
  
• 
  maxsus uskunalar va yuqori unumli anjomlarning ulushini ma’lum darajada ko‘paytirish;
  
• 
  mexanizatsiyalashgan va avtomatlashgan jarayonlarning ulushini ko‘paytirish va qo‘l mehnati bilan bajariladigan ishni keskin kamaytirish;
  
• 
  ishlab chiqarish jarayonini qisqartirish (seriyalab ishlab chiqarishga nisbatan);
  
• 
  ishlab chiqarishni boshqarish funksiyasini markazlashtirish va operativ rejalashtirish.
  

Korxona ishining iqtisodiy samaradorligini oshirish ko‘p jihatdan o‘ziga xos har xil tipdagi ishlab chiqarish bilan aniqlanadi va yanada ilg‘or texnologiyani joriy qilish va ishlab chiqarishni tashkil etish bilan belgilanadi. Masalan, donalab ishlab chiqarishda korxonalarning maxsus qayta qurollanishiga ketadigan xarajatlarning tannarxdagi ulushi 1,5-2,5 foizni, seriyali turida 5-6,0 foizni va ommaviyda esa 8-12 foizni tashkil etadi.

Korxonalarda qo‘llaniladigan ishlab chiqarishning hozirgi zamon usullari quyidagi ko‘rinishlarda bo‘ladi: a) uzluksiz (potok); b) partiyalab va v) donalab ishlab chiqarish. Bularning bir-biridan farqi ish joyini

ixtisoslashtirish darajasi, mehnat buyumlarining ish joyidagi harakat usuli, sex va uchastkalarning qurilish usullari, ritmlilik va uzluksizlik darajasi bilan belgilanadi.
Qisqacha xulosalar
Ishlab chiqarishni tashkil etishning eng muhim vazifalaridan biri – bu, ishlab chiqarish jarayonlari elementlarining o‘zaro uyg‘unlashuvi va muvofiqlashuvini ta’minlashdan iborat.

Ishlab chiqarish jarayonini tashkil etishning bir qatoor fundmental qoidalari va shakllari mavjud bulib, ularga rioya qilish korxona faoliyatining samaradorligini oshirishga imkoniyat yaratib beradi.

Ishlab chiqarish jarayonlari bir qator tashkiliy-texnikaviy jihatlariga ega bo‘lib, ularning ta’sirida ishlab chiqarishni tashkil etish vositalari, usullari shakllanadi. Ular esa korxona xo‘jalik faoliyatining pirovard natijalari bo‘lgan xarajatlar, mahsulot hajmi, uning sifati, mehnat unumdorligi, rentabelligi darajasiga ta’sir ko‘rsatadi.

Ishlab chiqarish jarayonlarini belgilash va tahlil etishda ularning me’yoriylarini ishlab chiqish va ularga rioya qilish aohida ahamiyat kasb etadi. Ulardan foydalanish ishlab chiqarishni tashkil etishning samaradorligini aniqlashda asos bo‘ladi.