Ishlab chiqarish iktisodiyoti I

O‘zingizni tekshiring. 
 
1.
Siz tadbirkorlikning qanday turlarini bilasiz? 
2.
Ishlab chiqarish tadbirkorligining mohiyati nimadan iborat? 
3.
Nima uchun ishlab chiqarish tadbirkorligini tadbirkorlikning 
asosiy, yetakchi turi hisoblaydilar? 
4.
Tijorat tadbirkorligining asosiy mazmuni nima tashkil qiladi, 
nima uning faoliyat maydoni bo‘lib xizmat qiladi? 
5.
Moliyaviy tadbirkorlik faoliyatining sohasi nima, uning 
o‘ziga xosligi nimada va faoliyat maydoni qanaqa? 
6.
Nima uchun bugun tadbirkorlik faoliyatining maslahat turini 
ajratib ko‘rsatadilar, uning bundan keyingi istiqbolli rivojlanish 
yo‘llari qanday? 

---

41 
3-Bob
. 
KORXONANING ISHLASH MEXANIZMI
Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonaning ijtimoiy-iqtisodiy roli 
sezilarli darajada o‘zgaradi. Bu o‘zgarish bir qator yo‘nalishlar 
bo‘yicha amalga oshadi. 
• Bozorning korxona oldiga qo‘yayotgan asosiy talabi – shunday 
ishlashni, faoliyatining natijasi faqat mahsulot chiqarishgina bo‘lib 
qilmasdan, balki mahsulot chiqarish foyda olishni ta’minlasin, ya’ni 
doimo daromadlar xarajatlardan, sarflanayotgan resurslardan ortiq 
bo‘lsin, bu ortiqlik qancha yuqori bo‘lsa, korxona xuddi shuncha 
foyda bilan ishlaydi. 
• Sotsiolistik iqtisodiyot u yoki bu mahsulot assortimentni 
bo‘yicha doimiy taqchillik sharoitlarida bo‘lganligi uchun ilgari 
mahsulotni iloji boricha ko‘p miqdorda ishlab chiqarish talabining 
o‘rniga endi faqat mahsulot ishlab chiqarishgina emas, balki uni 
sotish va mahsulot ishlab chiqarishni faqat uning sotilish uchun 
kafolat bo‘lgan taqdirdagina ko‘paytirish talabi kelmoqda. 
• Korxona faolyatining yuqori tashkilotlar temasidagi cheklashla-
ri o‘rniga korxona faoliyatining ko‘pchilik masalalari bo‘yicha mus-
taqillik berilmoqda, lekin bu mustaqillik uchun to‘lanadigan haq 
korxonaning noqobilligi va bankrotligi imkoniyatidir, ya’ni korxona 
bozor iqtisodiyoti sharoitlarida ishlay olmaganligi va uni tashlab chi-
qishi kerak bo‘lgani sababdan u iqtsodiy soha doirasidan chiqarib 
yuborilishi mumkin. 
Demak, bunday vaziyat ro‘y bermasligi uchun bozor iqtisodiyoti 
sharoitlarida xo‘jalik yuritishda korxonaning o‘zini tutishining 
ko‘rinishi o‘zgaradi va bu o‘zgarishlar korxona faoliyatining o‘zini 
tutishi ko‘p masalalariga taaluqlidir. 
Korxona – tadbirkorlik obyekti, mulkiy majmua yoki to‘rtta aso-
siy belgisi: alohida bo‘lgan mulki, tashkiliy birligi, mulkiy javobgar-
ligi, xo‘jalik aylanmasida o‘z nomidan mustaqil chiqishni bo‘lgan 
asosiy ishlab chiqarish birligidir. 
O‘zbekiston Respublikasining