«ишлаб чиқариш инфратузилмаси» фанидан маърузалар матни

3.Суғурта компаниялари ва уларнинг фаолияти.
Суғурта – бу юридик ёки жисмоний шахслар тўлайдиган суғурта мукофотларидан шунингдек суғурталовчининг бошқа маблағларидан шакллантириладиган пул фондлари ҳисобидан муайян воқеа (суғурта ҳодисаси) юз берганда ушбу шахсларга суғурта шартномасига мувофиқ суғурта товонини (суғурта пулини) тўлаш йўли билан уларнинг манфаатларини ҳимоя қилиш.
Суғурта фаолияти - суғурта бозори профессионал иштирокчиларининг суғуртани амалга ошириш билан боғлиқ фаолияти. Ўз.Р. да суғурта фаолияти Молия вазирлиги томонидан лицензияланади.
Суғурта компаниялари – суғурта фаолияти билан шуғулланадиган суғурта бозорининг профессионал иштирокчилари.
Суғурта бозорининг тузилиши 3 жиҳати билан характерланади: институционал, ҳудудий ва тармоқ жиҳатлари.
Институционал жиҳати бўйича суғурта бозори қуйидагилардан иборат:

1. 
   Давлат суғурта компаниялари;
   
2. 
   Акциядорлик суғурта компаниялари;
   
3. 
   Хусусий суғурта компаниялари;
   
4. 
   Корпоратив суғурта компаниялари;
   
5. 
   Ўзаро ва бошқа суғурта компаниялар
   

Ҳудудий жиҳати бўйича суғурта бозори қуйидагиларга бўлинади:

1. 
   Маҳаллий (ҳудудий) суғурта бозори;
   
2. 
   Миллий (ички) суғурта бозори;
   
3. 
   Жаҳон (ташқи) суғурта бозори
   

Тармоқ жиҳати бўйича қуйидагилар:

1. 
   Шахсий суғурта
   
2. 
   Мол-мулк суғуртаси
   
3. 
   Жавобгарлик суғуртаси
   

Ўзбекистонда суғурта бозори динамик тарзда ривожланиб бораётган тармоқлардан бири ҳисобланиб, бунда унинг салоҳияти ошиб бормоқда. Мамлакатимизда суғурта бозорининг ривожланиши суғурта фаолиятини монополиядан чиқариш билан бошланган ва натижада муқобил суғурта ташкилотларининг сони ўсиши кузатилган. Суғурта фаолиятига давлат монополияси Ўз.Р. Президентининг 1997 йил 25 февралдаги 125-сонли “Ўзагросуғурта давлат акциядорлик суғурта компаниясини ташкил этиш тўғрисида”ги фармони билан тугатилди.

1 апрель 2014 йил ҳолатига кўра, Ўзбекистонда жами 36 та лицензияланган суғурта компаниялари фаолият кўрсатади. Шундан 33 таси умумий суғурталаш билан, 2 таси ҳаётни суғурталаш билан ва биттаси фақат қайта суғурталаш фаолияти билан шуғулланади.
Суғурта компаниялари ва уларнинг фаолиятини тартибга солишнинг ҳуқуқий асослари:
Қонунлар:

• 
  “Суғурта фаолияти тўғрисида”ги Қонун (2002 йил 5 апрель);
  
• 
  “Умумий фойдаланишдаги ҳаво, темир йўл, ички сув ва автомобиль транспорти йўловчиларининг мажбурий шахсий суғуртаси тўғрисида”ги Қонун (1993 йил 7 май);
  
• 
  “Транспорт воситалари эгаларининг фуқаролик жавобгарлигини мажбурий суғурта қилиш тўғрисида”ги Қонун (2008 йил 21 апрель);
  
• 
  “Иш берувчининг фуқаролик жавобгарлигини мажбурий суғурта қилиш тўғрисида”ги Қонун (2009 йил 16 апрель).
  

Ўз.Р.Президенти Қарорлари:

• 
  “Суғурта хизматлари бозорини янада ислоҳ қилиш ва ривожлантириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-872 сонли қарор (2008 йил 21 май)
  
• 
  “Суғуртачининг молиявий барқарорлигини янада оширишга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-1544 сонли қарор (2011 йил 31 май)