Ишлаб чиқариш харажатлари ва маҳсулот

Умумий МД(МД) = МИЧ_миқ . МД_дона = МИЧ_миқ . (Н-Хар_{ўз.маҳ.бир})
МД = Доимий харажатлар (Хар _доим) + фойда (Ф)
Буни яна чизмада ҳам ифодалаш мумкин.
Фойда Маржинал
Харажатлар даромад
ва даромадлар
Доимий
харажат

Узгарувчан

Хавфсизлик харажат
маржаси
Зарарсизлик Режавий ёки Ишлаб
нуқтаси ҳақиқатдаги чиқариш
ҳажм ҳажми
7- чизма. Маржинал даромад ва зарарсизлик нуқтасининг чизмаси.
Реализациянинг зарарсизлик ҳажми фирманинг даромади харажатларга тенг ёки кўплигидан маҳсулот реализацияси ва ишлаб чиқариш ҳажмини характерлайди. Реализациянинг зарарсизлик ҳажми зарарсизлик нуқтасидан бошланади ва релевантлик соҳаси деб номланувчи фирма фаолиятини қамраб олади.
Хавфсизлик маржаси – бу режавий сотиш ҳажми ва зарарсизлик нуқтусидаги сотиш ҳажми орасидаги фарқ. У компания зарар кўришдан олдин реализация ҳажми қанчага қисқариши мумкинлигини кўрсатади. (бу 7-чизмада яққол кўринади).
Зарарсизлик маржасини яна фоизларда ифодалаш мумкин.

Зарарсизлик Зарарсизлик нуқтасидаги сотиш ҳажми . 100

маржа даражаси = 1 - ----------------------------------------------------------
Режавий сотиш ҳажми
Буни конкрет мисолда кўрамиз.
Маҳсулот реализациясининг режавий ҳажми – 80000,0 минг. дона
Реализация нархи - 80 сум .
Маҳсулот бирлигининг ўзгарувчан ҳаражати – 40 сум
Доимий харажатлар 200,0 млн. сўм
Зарарсизлик нуқтасини ва зарарсизлик маржаси даражасини аниқлаш талаб қилинади.
200000000
Зарарсизлик нуқтаси = ------------------- = 5000,0 минг дона
80 – 40
5000,0 . 100
Зарарсизлик маржаси даражаси = 100 - --------------- = 100-62,5 = 37,5 %
8000,0
яъни фирма зарар кўришдан олдин ишлаб чиқариш ҳажмини 37,5 % гача камайтириш мумкин экан.
Шундай қилиб ишлаб чиқариш харажатларининг ҳажми ва таркиби, яъни фойда даражаси ва суммаси кўплаб ички ва ташқи омиллар таъсирига боғлиқ: ишлаб чиқариш ҳажми, хом-ашё нархи, материаллар, сотиб олинадиган ярим фабрикатлар, ускуналар ва меҳнат унумдорлиги, ишлаб чиқариш технологиясининг ўзгариши, фавқулотда ҳолатлар, бирлашма ва маҳаллий органлар чиқарадиган қонунлар.
Корхонанинг зарарсизлигини таҳлил қила туриб бу омилларнинг барчасини таъсирини ўрганиб чиқиш лозим ва улар асосида ишлаб чиқариш харажатларини самарадорлиги ва фойда рентабеллигини ошириш бўйича бошқарув қарорларини қабул қилиш керак.
Фойданинг ишлаб чиқариш ҳажми ва харажатларга боғлиқлиги 8-чизмада келтирилган графикда кўрсатилган.

Фойда Фойда

Доимий Реализация

харажат ҳажми.
лар

Зарарлар Зарарсизлик

нуқтаси