Ишлаб чиқариш харажатлари ва маҳсулот

Ишлаб чиқариш харажатлари ва маҳсулот
сотиш таҳлили


Режа:
1. Ишлаб чиқариш ҳаражатлари тавсифи ва уларнинг таснифи
2. Ишлаб чиқариш харажатларини ифодаловчи кўрсаткичлар ва уларни таҳлил қилиш усуллари
3. Корхонанинг ишлаб чиқариш харажатлари таҳлили ва баҳоланиши

шлаб чиқариш фаолияти биринчи навбатда жонли ва моддийлаштирилган меҳнат харажатлари, меҳнат воситалари ва молиявий ресурсларнинг ишлатилишига боғлиқдир.

Ҳар қандай тадбиркор ўз фаолиятини бошлаётганда фаолиятига мувофиқ келадиган даражада ресурсларга эга бўлиши лозим. Уларни ишлаб чиқариш жараёни маҳсулотни сотиш эвазига даромад олишга тайёр бўлиши керак. Бу даромад ишлаб чиқариш харажатларидан кўп бўлиши керак. Фарқ қанча катта бўлса, фойда ва фаолиятининг самарадорлиги шунча юқори бўлади.
Ҳар бир тадбиркор ўз фаолиятини амалга ошираётиб, унинг қилган харажатлари маълум даражада фойда келтиришга интилади. Фойдасиз ва кераксиз харажатлар иложи борича йўқ қилиниши ёки минимумгача келтирилиши керак.
Бунинг ҳаммасига харажатларни режалаштириш, тўғри ҳисобга олиш ва таҳлил қилиш орқали уни моҳирлик билан бошқариш натижасида эришиш мумкин. Бу эса ўз навбатида «Харажат» турларини ва кўрсаткичларини, уларни ифодаловчи ҳисоб усулларини, харажатларни режалаштириш ва таҳлил қилишни амалга оширишни талаб қилади.
Ҳамма харажатлар қўйидаги белгилар асосида категорияларга туркумланади:

• 
  бошқарув соҳасидаги роли бўйича;
  
• 
  харажатларни назорат қилиш даражаси бўйича;
  
• 
  харажатнинг функционал ўзгариши бўйича;
  
• 
  иқтисодий мазмуни бўйича;
  
• 
  калькуляция моддалари бўйича;
  
• 
  харажатларнинг ҳисоби ва маҳсулот таннархига киритилиши бўйича.
  

Бошқарув соҳасидаги роли бўйича харажатлар икки гуруҳга бирлаштирилган:
а) ишлаб чиқариш харажатлари;
б) ноишлаб чиқариш харажатлари.