Yillar
Avgust
I
II
III
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
136
146
139
145
147
143
134
132
154
151
151
138
147
135
144
146
141
132
133
152
135
145
137
144
157
140
138
130
151
133
15.3.1-jadval. Suv manbadagi haqiqiy kuzatib olingan 10 yillik suv sarfini
kamaytirilgan tartibda yozib olinadi
280
Kuzatilgan suv sarflarining kamaytirilgan tartibi,
/s
15.3.2-jadval
Tartib
nomeri
Avgust
Eslatma
I
II
III
1.
2.
3.
154
152
147
152
151
147
157
151
149
25% ta’minlanganlik
4.
5.
6.
146
145
143
146
144
141
145
144
140
50% ta’minlanganlik
7.
8.
139
139
138
135
137
136
75 % ta’minlanganlik
9.
10.
134
132
133
132
133
130
85% ta’minlanganlik
25, 50, 75, 85 % li ta’minlangan suv sarfini quyidagi formulalar orqali
topamiz:
N=
0,25(n+1) =0,25(10+1)=3
N
=0,50(n+1)=0,50(10+1)=6
N=
0,75(n+1)=0,75(10+1)=8 N=0,85(n+1)=0,85(10+1)=9
bu yerda: n- kuzatilgan yillar soni;
N- tartib nomeri
Umuman tizimning sug’orish qobiliyati (
) quyidagi formula bilan
aniqlanadi:
, ga;
bu yerda:
mart va sentyabr oylari davomida manbadan o’tadigan suv
hajmi, mln
;
o’rtacha 1 ga ekinlarga beriladigan mavsum bo’yicha sug’orish brutto
me’yori
/ga).
281
)
quyidagi
formula
bilan
topiladi:
=
,
bu yerda:
martdan sentyabrgacha suv hajmi yig’indisi , mln
:
suv hajmidan foydalanish mumkin bo’lgan hajmning koeffitsiyenti :
daryo bo’lagining foydali ish koeffitsiyenti
Tizimga olinadigan suv rejasi xo’jaliklarda tuzilgan suvdan foydalanish
rejasiga asosan tuziladi. Tumanning sug’orish tarmoqlarixo’jaliklar, bog’lamalar,
kanallar, quloqlar ko’rsatilgan xaritasiga yoki to’g’ri chiziqli chizmasiga asosan
tuziladi. Tumanning sug’orish tarmoqlari xo’jaliklar, bog’lamalar, kanalllar,
quloqlar ko’rsatilgan xaritasiga yoki to’g’ri chiziqli chizmasiga asosan tuziladi.
Xo’jaliklarda, suvdan foydalanuvchilarga kerakli suv sarfini topish uchun
dalaga beriladigan suv miqdori
va
topiladi. (Kanalning oxirida dalaga
beriladigan suv miqdori (
) xisoblanib, kanalning boshidan olinayotgan suv
sarfi
yoki kanalning foydali ish koeffitsiyenti
( ξ f.i.k) aniqlanadi.
,
Umuman sug’orish tarmoqlari foydali ish koeffitsiyent, shu tizimni tashkil
qilgan kanallarning foydali ish koeffitsiyent ga ko’paytmasiga teng.
∙
,
Har qaysi kanalning foydali ish koeffitsiyenti umuman suv xo’jaligi
boshqarmasining xodimlari tomonidan dala sharoitida amaliy ish jarayonida xaqiqiy
qiymatlar aniqlanadi.
Agarda kanallarda yo’qotiladigan suvning xaqiqiy miqdori aniq bo’lmasa, u holda
suvning xaqiqiy yo’qotilgan miqdori (S) quyidagi formula bilan aniqlanadi.
S=
,
bu yerda;
𝓵
- kanalning yoki bo’lagining uzunligi, km;
- kanalning 1 km uzunlikdagi nisbiy yo’qotilgan suv sarfi % km da .
282
Q – kanalning suv sarfi
;
“
𝔖
” ning qiymati akademik A.N.Kostyakovning quyidagi formulasi yordamida
aniqlanadi.
𝔖
=
,
bu yerda; “A” va “m” koeffitsiyentlari tuproqning suv o’tkazuvchanlik (erga
shimilish) qobiliyatiga bog’liq. Bu holda foydali ish koeffitsiyenti quyidagicha
topiladi:
𝝵
=1-
,
Xo’jaliklararo kanallarni foydali ish koeffitsiyenti topishda S.A.Grishkanni
quyidagi formulasidan ham foydalanish mumkin:
𝝵
=
,
Bbu yerda:
– tuproqning suv shimish qobiliyatining koeffitsiyentiga , m
sutkada.
Er osti suvlari yaqin bo’lganda shimilishda yo’qotilayotgan suv miqdori kamayadi,
bu holda S.A.Grishkan formulasi quyidagicha yoziladi:
𝔖
=
,
bu yerda; U- kanaldagi suvning miqdoriga va yer osti suvlarining chuqurligiga
qarab qabul qilinadigan to’g’irlovchi (hisobga oluvchi) koeffitsiyent.
Umuman kanallar tizimi uchun foydali ish koeffitsiyentini quyidagi formula
yordamida topish mumkin:
,
bu yerda:
– topiladigan foydali ish koeffitsiyenti (F.I.K)
– kanallarning maqsimal F.I.K
α – F.I.K kanallarni topilayotgan suv sarfi kanal yoki tizimni eng ko’p suv
miqdoriga nisbati.
m – A.N.Kostyakovning formulasidagi darajasini ko’rsatadigan ko’rsatkich,
tuproqning suv shimish qobilyatiga qarab 0,3...0,5 qabul qilish mumkin.
283
Xo’jalikning suv olishga bergan talabnomasi va kanallarda befoyda yo’qotilgan
suv miqdorini hisobga olib har qaysi o’n kunlik uchun magistral kanalning bosh
quloo’idan (manbadan) olinadigan suv sarfi aniqlanadi. Xo’jaliklarga olinadigan
suv miqdorini yig’indisi va haqiqiy yo’qotilgan suv sarfini hisobga olib, bosh
quloqdan olinadigan suv miqdoriga to’g’ri keladi yoki 5% farq qilsa, tizim suv
bilan yaxshi ta’minlangan hisoblanadi va har qaysi o’n kunliklar uchun manbadan
olinadigan suv sarfining miqdori va xajmi uchun jadval tuzilib, suv tarqatish shu
jadval bo’yicha olib boriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |