Irrigatsiya va melioratsiya

15.3. Suv manbaining xisobiy suv sarflari, xo’jaliklararo suvdan foydalanish 
rejalari va amalga oshirish yo’llari
Manbaning suv sarfi, xajmi, satxi bir yil va ko’p yillar davomida bir necha 
marta o’zgarib turadi. Bu o’zgarishlarni yil davomida, oylar va har qaysi besh, o’n 
kunliklarda tekshirib, aniqlab, tahlil qilib turish katta ahamiyatga ega. Katta suv 
manbalarida viloyatlararo ma’lum hisoblangan suvni taqsimlashni Qishloq va Suv 
xo’jalik vazirliklari tomonidan kelishib amalga oshiriladi. 
Nisbatan kichkina suv manbalarining xisoblangan suv tartibini aniqlash 
uchun daryoning asosiy gidropostida 10-15 va undan ko’p yillar davomida o’rganib, 
tekshirib olingan, ma’lumotlardan foydalaniladi. Bunda hisob o’rtacha oylik suv 
sarfi, hajmi va sathiga asoslanib olib boriladi. O’rtacha oylik suv sarfi, haqiqiy 
hajmi sug’orish davriga (mart-sentyabr) kamaytirilgan tartibda yozib chiqiladi:
I=R∙(
𝑛
+I)∙100 
bu yerda: I- kamaytirilgan tartibda yozilgan yillardagi hisoblangan yil soni 

---

279 
R- taxminiy berilgan xajmi % da, o’rtacha suv bilan ta’minlangan yil uchun 
(R=50%) yuqori suv bilan ta’minlangan yil (R=25%) va kam suv bilan 
ta’minlangan yil uchun (R=75%) 
𝑛
-kuzatilgan yillarning umumiy soni. 
Xajmi o’rtacha oylik suv miqdoriga, ya’ni sug’orish davriga, aniq, xaqiqiy 
50,75 va 25% lik ta’minlangan yillardan olinadi.50,75,25% ta’minlangan yillar 
uchun topilgan yil soni, kamaytirib yozilgan yillar (oylar, o’n kunliklar) 
tartibigato’g’ri kelgan suv sarfi manbaning hisoblangan suv sarfi deb qabul qilinadi. 
Misol: manbaning (daryoning) asosiy gidropostida 10 yil uchun haqiqiy 
kuzatilib yozib olingan suv sarfi quyidagi -jadvalda berilgan: 
 
 Manbada haqiqiy kuzatilgan suv sarfi, 
 
15.3.1-jadval