Irrigatsiya va melioratsiya

 
 

---

373 
20.4.Sug’orishda egatlarga suv tarqatuvchi moslamalarni to’g’ri tanlash 
Oddiy usulda suv taqsimlash
. Bunday usulda suv o’qariqdan beshamaklarga, 
ulardan esa egatlarga qog’oz salfetka (o’g’itdan bo’shagan xaltalar qog’ozi yoki 
polietilen plenka)lar va chim yordamida taqsimlanadi. Egatlarni mazkur materiallar 
bilan jihozlash amaliyotda keng tarqalgan bo’lib, qator kamchiliklarga ega: suv 
barcha egatlarga bir xilda taqsimlanmaydi; dastlab egatga belgilangan suv sarfi 
taqsimlansada, keyinroq egatning bosh qismini yuvilishi natijasida suv sarfi ortib 
ketadi – bu tuproq va o’g’itlarning yuvilishi hamda egatning buzilishiga sabab 
bo’ladi; suvchining ish unumdorligi kamayadi (birinchi sug’orishlarda 1 smenada 
0,5 ga, navbatdagi sug’orishlarda 0,7–1 ga), mehnat gigiyenasi yomonlashadi. Bitta 
suvchi 36–40 l/sek. miqdordagi suvni boshqara oladi, xolos. 
Egatlarga suvni chim va qog’oz salfetkalar yordamida taqsimlashda bitta suvchi 
1 ga maydonga suv tarash uchun 3–4 soat vaqt sarflasa, nay va sifonlar yordamida 
taqsimlashda 1,5–2 soat sarflaydi. So’nggi egatlarga suv endi taqsimlanganda
dastlab suv taqsimlangan egatlardagi suv uing oxiriga yetib borgan bo’ladi. Buning 
oqibatida dalaning suv taqsimlashni dastlabki vaqtlarida suv berilgan qismi ortiqcha 
namiqadi va eng keyin taqsimlangan qismi yetarlicha namiqmaydi, ya’ni tuproqning 
namiqishi notekis bo’lib, o’simlikning o’sib rivojlanishini turlicha bo’lishiga olib 
keladi. Shuningdek, chim kesish va uni sug’oriladigan uchastkalarga tashib 
keltirish, egatlarni jihozlash ko’p qo’l kuchi mehnati talab etadi.
Egatlarga suvni bo’g’otchalar, nay va sifonlar yordamida taqsimlash.
Bo’g’otchalar tunuka yoki plastmassadan tayyorlangan bo’lib, ular o’qariqdan yoki 
beshamakdan suvni egatga taqsimlashda qo’llaniladi. Nay va sifonlar tunuka va 
polietilendan, shuningdek, rezina shlangdan tayyorlanadi. Ularni ishlash tamoyili 
o’qariq va egatdagi suv sathlari farqiga asoslangan. Polietilendan tayyorlangan nay 
va sifonlar eng ko’p qo’llanilib kelinmoqda, ular 20–60 mm diametrda 1,3 m 
uzunlikda bo’lib, suv sarfi 0,2–2 l/sek. ni tashkil etadi. Bunday jiµozlar 
qo’llanilganda egatlarga suv bir xilda taqsimlanadi, suv egatlar oxiriga baravar yetib 
boradi va tuproq bir tekisda namlanadi. Suvchining ish unumdorligi oshadi 
(smenada 2–3 ga. gacha) va mehnat gigiyenasi yaxshilanadi, bitta suvchi 90–100 

---

374 
l/sek. miqdordagi suvni boshqarishi uchun imkoniyat yaratiladi. Nay va sifonlar 
yordamida nishobligi 0,003 dan katta joylarda uzun egatlar (200–400 m) orqali 
sug’orish yuqori samara beradi 5- rasm).