Irrigatsiya va melioratsiya

11.5.O’t ekish tadbirlari.
Eroziyaga moyil va eroziyaga uchragan yerlarda utlarni saqlab holish yoki 
ularni ustirish bu maydon tuprogini himoyalash tadbiri hisoblanadi. Aksariyat 
hollarda, bunday maydonlarda chorva mollarni boqishni ta’qiqlash ushbu 
maydonlarning tabiiy holda ut bilan tuliq qoplanishiga olib keladi. Tabiiy utlarning 
usishini yaxshilash uchun esa, bu maydonlar frezerlanadi. 
Tabiiy utlari juda siyrak va qariyb yuq maydonlarda tuproq jar yoqalab 
yoppasiga 30 m kenglikda, yoki polosalab 10-20 m kenglikda tayyorlanadi va ut 
uruglari sepiladi. Bu maydonlarda fitomelioratsiyani qullash ekiladigan ut turini 
tugri tanlash va ularni parvarishlashda tugri texnologiyani qullash kerak buladi. 
Odatda haydov yerlari ularning turi va ulardan foydalanish jadalligi buyicha 
3 ta texnologik guruxlarga farqlanadi: 
1- gurux yerlarining nishabligi 3
0
gacha bulgan haydov maydonlari bulib, ularda 
barcha haydov ekinlarini yetishtirish mumkin. 
2- gurux 
erlariga nishabligi 3-7
0
gacha bulgan yonbagir maydonlar kiradi. 
Bu yerlarda tuproqni ximoya qiladigan boshoqli va ut ekinlari ekilishi kerak. 
3- gurux 
erlariga nishabligi 7
0
dan katta bulgan yonbagir maydonlar kirib, 
ularda qishloq xujaligi ekinlarini yetishtirish maqsadga muvofiq emas. Bu yerlar 
kup yillik utlar bilan qoplanishi kerak. 
4- guruxga mansub tuproqlarda qishloq xujaligi ekinlari jadallashgan texnologiyalar 
sharoitida yetishtirilsa, 2- va 3- gurux tuproqlarida qishloq xujaligi ekinlarini 
yetishtirishda tuproqni agdarmasdan ishlov berish, ya’ni tuproqni ximoyalash 

---

228 
texnologiyalari orqali (chuqur yumshatish, mulchlash, tirqishli ishlov berish) 
amalga oshirilishi kerak. 
 
11.6.O’rmon meliorativ tadbirlar. 

Tuproqning suv-fizik xossalarini yaxshilashga va suvning tuproqqa 
shimilish darajasini oshirib, oqova suvlarning miqdorini kamaytirishga 
qaratilgandir. Urmon daraxtlari ostidagi dasht tuproqlari soatiga 150-400 mm gacha 
bulgan suvni shimishi mumkin. Eroziyaga qarshi xar bir gektar xosil qilingan 
daraxt maydoni 1700 m
3
yer usti suvlarini sizot suvlariga aylantira oladi. 
Suv eroziyasining oldini olish va unga qarshi kurashda
urmon 
meliorativ 
tadbirlar muhim omil hisoblanadi. Chunki eroziya vujudga kelayotgan yerlarga 
zudlik bilan daraxtlar ekish yaxshi natija beradi. Eroziya tarqalgan joylarga 
ihotazorlar, suv va namni tartibga soluvchi urmonzorlar, yullar, kanallar, jar-soylar 
yoqalarida urmonzorlar tashkil etish kerak. 
Qishloq xujaligi ekinlari ekiladigan zona atrofida ihotazorlar tashkil qilish 
tuproq tarkibidagi namni uzoq vaqt saqlashni va shamol kuchini pasaytirishni 
ta’minlaydi.