Irgasheva durdona yakubdjanovna ma’luMotlar oMbori

DroP tablE 
;
6.11. Chеklanishlar
Mumkin bo‘lgan ma’lumot qiymatlariga cheklanishlar bo‘lishi 
mumkin. Unda
CrEatE tablE 
komandasi quyidagicha bo‘ladi:
CrEatE tablE

(,
,
([,]));
Masalan, 
Null 
qiymatning STUDENT jadvalini aniqlashda 
jadvaldagi STUDENT_ID, SURNAME, NAME maydonlarida 
ishlatishni taqiqlash uchun komanda quyidagicha bo‘ladi:
CrEatE tablE 
STUDENT
(STUDENT_ID 
iNtEGEr Not Null, 
SURNAME 
CHar(25) Not Null,
NAME 
CHar(10) Not Null,
STIPEND
 iNtEGEr,
CITY 
CHar(15),
BITHDAY 
DatE,
UNIV_ID 
iNtEGEr
);
Ba’zi hollarda biror maydonga kiritilayotgan barcha qiymatlar 
bir-biridan farq qilishi kerak. Bunda shu maydon uchun 
uNiQuE 
(YaGoNa) 
so‘z ishlatiladi.
Masalan, STUDENT jadvalida STUDENT_ID qiymatlari 
farqli bo‘lishi uchun komanda quyidagicha bo‘ladi:
CrEatE tablE 
STUDENT
(STUDENT_ID 
iNtEGEr Not Null uNiQuE,
SURNAME 
CHar(25) Not Null,
STIPEND 
iNtEGEr,
KURS
 iNtEGEr,
CITY 
CHar(15),
BITHDAY 
DatE
);
Jadvalda kalit maydonlarni ishlatish komandasi quyidagicha 
bo‘ladi:
CrEatE tablE 
STUDENT
(STUDET_ID 
iNtEGEr PriMEr KEY,

---

114
SURNAME 
CHar(25) Not Null,
NAME C
Har(10) Not Null,
STIPEND 
iNtEGEr,
KURS 
iNtEGEr,
CITY 
CHar(15),
BITHDAY 
DatE,
UNIV_ID 
iNtEGEr
);
Umuman olganda jadvalga kiritilayotgan ma’lumotlar toifasi - 
ni aniq lash va uning o‘lchamlarini ko‘rsatish va ularni mos ra-
vishda jadval atributlariga moslash ma’lum ma’noda cheklani sh-
larni aniqlaydi. Shu bilan birga, jadvallarni tavsiflashda ustunlar-
ga yoki ustunlar guruhiga kiritiladigan qiymatlarga qo‘shimcha 
cheklanishlar ham o‘rnatilishi mumkin. Chek 
lanishlar jadval 
ustunlariga va jadvallarga qo‘yilishi mumkin. Jadvaldagi ustun-
larga qo‘yilgan asosiy cheklanishlar quyidagi jadvalda keltiril-
gan: 
ta’rif
tavsif
NOT NULL 
Jadval ustunida NULL qiymat bo‘lmasligi, ya’ni uning 
qiymatlari aniqlangan bo‘lishi kerak
UNIQUE
Ustunga kiritilayotgan qiymat shu ustunning boshqa 
barcha qiymatlaridan farq qilishi kerakligini, ya’ni 
yagona bo‘lishi kerakligini belgilaydi
PRIMARY KEY
Ustun birlamchi kalit bo‘lib keladi. Har bir jadvalda 
faqat bitta ustun birlamchi kalit bo‘la oladi. U NULL 
qiymatga ega bo‘lmasligi kerak va unga kiritilayotgan 
qiymat shu ustun qiymatlaridan farq qilishi kerakligini 
anglatadi
DEfAULT qiymat Sukut bilan qiymat o‘rnatiladi. Bunday cheklanishli 
ustunga yangi yozuv kiritilayotganda avtomatik ravishda 
ko‘rsatilgan qiymatni oladi
CHECK (shart)
Ma’lumotlarni kiritishda shartni tekshirish imkonini 
beradi. Shart bajarilsa, qiymat saqlanib qoladi, aks 
holda saqlanmaydi
Jadvalga cheklanishlar jadvaldagi ustun ro‘yxatlari keltirilib 
amalga oshiriladi. 
Savol va topshiriqlar
1. DML operatorlari va ularning vazifalari.
2. DDL operatorlari va ularning vazifalari.

---

115
3. SQLda shartli so‘rovlarda qanday operatorlar (amallar) ish-
latiladi?
4. Sodda SELECT buyrug‘i parametrlarining vazifalarini 
ta’riflab be ring.
5. SQL tilida universal dasturlash tillarida ishlatiladigan qan-
day operatorlar uchramaydi?
6. SQL tilining 2 ta asosiy komponenti va uning bajaradigan 
funksiyalari.
7. SELECT operatori asosiy konstruksiyalari va ularga qo‘yi-
ladigan chek lanishlar.
8. SELECTda guruhli (agregat funksiyalarni) ishlatish.
9. WHERE va HAVING konstruksiyalarining farqi.
10. Qism so‘rov bilan so‘rovlarni birlashtirishning farqi ni-
mada?
11. Shartli so‘rovlar qanday tashkil qilinadi?
12. Guruhli funksiya ko‘rinishlari.
13. Guruhli funksiyaning vazifalari.

---

116