Irgasheva durdona yakubdjanovna ma’luMotlar oMbori

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
GAIPNAZAROV TAHIRITDIN SIDIKOVICH
IRGASHEVA DURDONA YAKUBDJANOVNA
Ma’luMotlar oMbori
O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi 
tomonidan kasb-hunar kollejlarining 32521900 – Axborot tizimlari 
va texnologiyalari yo‘nalishi o‘quvchilari uchun
o‘quv qo‘llanma sifatida tavsiya etilgan
O‘ZBEKISTON fAYLASUfLARI MILLIY JAMIYATI NASHRIYOTI
TOSHKENT – 2017

---

uo‘K: 004.65(075)
КbК: 32.973 202
G-11
Gaipnazarov, tahiritdin Sidikovich
G-11
Ma’lumotlar ombori:
kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv 
qo‘llanma/ T.S. Gaipnazarov, D.Y. Irgasheva; O‘zbekiston Respublikasi 
Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi. — Toshkent: «O‘zbekiston fayla-
suflari milliy jamiyati» nashriyoti, 2017. — 224 bet.
uo‘K: 004.65(075)
КbК: 32.973 202
O‘quv qo‘llanmada ma’lumotlar bazasining nazariy asoslari, Microsoft 
Access ma’lumotlar bazasining boshqarish tizimlarida relatsion ma’lumotlar 
bazasini yaratish, ma’lumotlar bazasining SQL so‘rov tillari, Web texnologi-
yalar va ma’lumotlar bazasi kabi masalalar bayon qilingan. Ushbu qo‘llanma 
kasb-hunar kollejlari o‘quvchilari uchun Ma’lumotlar ombori fanidan o‘quv 
qo‘llanma sifatida tavsiya etiladi.
Таqrizchilar: 
ТАТU, «Ахborot texnologiyalari» kafedrasi mudiri,
t.f.d., prof. H.N. Zaynidinov, 
TKTI, «Informatika, avtomatlashtirish va boshqaruv» kafedrasi
dotsenti, t.f.n. U.T. Akramxodjayev. 
ISBN 978-9943-391-56-7 
© «O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati» nashriyoti, 2013.
© «O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati» nashriyoti, 2014.
© «O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati» nashriyoti, 2016.
© «O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati» nashriyoti, 2017.

---

3
Kirish
Moddiy ishlab chiqarishda yoki aholiga xizmat ko‘rsatish so-
hasidagi (xizmat ko‘rsatayotgan) ixtiyoriy firmaning iqtisodiy faoli
-
yatining asosiy maqsadi foyda olishga qaratilgan. Bunday maqsadga 
erishish ko‘p qirrali masala bo‘lib, u firmadagi barcha xodimlarning 
ijod qilish qobiliyatiga bog‘liq. Qo‘yilgan masalani yеchish uchun 
ishlab chiqarish jarayonining har bir qatnashuvchisi rahbardan tortib 
to oddiy xodimgacha o‘zini ishlab chiqarish sohasidagi o‘rnida op-
timal (to‘g‘ri, eng yaxshi) qarorlar qabul qila olishi muhim o‘rin 
tutadi. Ixtiyoriy mutaxassisning asosiy masalasi (vazifasi) dastlabki 
holatdan (vaziyatdan) boshlab imkoniyati boricha optimal qaror
-
lar qabul qilishdan iborat. Bu masalani (vazifani) samarali bajarish 
uchun ma’lumotlar bazasi asosida yaratiladigan kompyutеr axborot 
tizimlarini ishlatish lozim.
Ma’lumotlar bazasini yaratish nazariyasi fani yosh sohalardan 
hisoblanadi. Lеkin shunga qaramay bugungi kunda ma’lumotlar 
bazasi axborotlarni qayta ishlashning avtomatlashtirilgan tizimlari 
yo‘nalishlari, jumladan sun’iy intеllеkt tizimlari, ekspеrt tizimlari, 
konstruktorlik va tеxnologik loyihalashning avtomatlashtirilgan ti­
zimlari va boshqalarning asosi bo‘lib hisoblanadi. 
Darslik 3 qismdan iborat:
– Birinchi qism (I–III boblar), ma’lumotlar bazasini tashkil qi­
lish va loyihalashning nazariy asoslariga bag‘ishlangan.
– Ikkinchi qism (IV–VII boblar), Microsoft firmasining ama­
liy­dasturiy vositasi ACCESS, Visual Basic for Application, SQL 
tеxnologiyalari yordamida ma’lumotlar bazasini ishlab chiqish 
tеxnologiyasiga bag‘ishlangan. 
– Uchinchi qism (VIII bob), ma’lumotlar bazasi va intеrnеt tеx­
nologiyalariga bag‘ishlangan.

---

4