Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar

2.  Iqtisodiy masalalarni ShK da yechish bosqichlari 
Kompyuterda  io‗tisodiy  masalalar  echishni  tashkil  etishning  asosiy 
bosqichlari. 
Faraz qiling, siz  biror  bir  tashkilotda ishlayapsiz. Sizni  direktor  oʻz huzuriga 
chaqirdi  va  oʻz  boʻlimingizdagi  barcha  ishlarni  kompyuter  asosida  bajarishga 
oʻtishingiz  kerakligini  aytdi  va  bu  topshiriq  albatta  bajarilishi  lozimligini 
tushuntirdi. Siz bu ishni bajarishni nimadan boshlar edingiz? 

---

“Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar” 
-- 
 
Iqtisodiy  masalalarni  kompyuterda  echishga  tayyorlash    uchun  avvalo  qaysi 
ishlarni  bajarish  kerak?  Bu  bajarilishi  kerak  boʻlgan  ishlarni  rejalashtirishda 
qanday bosqichlardan oʻtish maqsadga muvofiq boʻladi?  
Masalani  informatsion  texnologiyalar  talabi  asosida      avtomatlashtirilgan 
koʻrinishga  oʻtkazib  echishning  bir  qancha  bosqichlari  mavjud.  Shuning  uchun 
ham  har  qanday  boshqarishning  avtomatlashtirilgan  tizimsida  (BAS)  iqtisodiy 
masalalar  echishni  amalga  oshirish    bosqichma-bosqich  qilib  amalga  oshiriladi. 
Odatda  3  ta  asosiy  bosqich  mavjud:  bular  loyixa  oldi  bosqichi,  asosiy  bosqich, 
ya‘ni ishchi hamda texnik loyixalarni bajarish va nihoyat, amaliyotga tadbiq etish 
bosqichlaridir. 
1.  LOYIXA  OLDI  bosqichi  oʻz  navbatida  avtomatlashtirilgan  ob‘ektning 
axborotlar  tizimsini  oʻrganish,  texnik-iqtisodiy  jihatdan  asoslanib  berishni  va 
yaratilayotgan  BASning  amalga  oshiradigan  texnik  vazifalarini  ishlab  chiqish 
jarayonlarini qamrab oladi. 
2.  ASOSIY  BOSQICh  BASning  texnik  hamda  ishchi  loyihalarini 
yaratishdan, ularni amaliy sinovlardan oʻtkazishdan iboratdir. 
3.  AMALIY TADBIQ ETISh BOSQIChI yaratilgan BASning aniq axborotlar 
asosida ishlab chiqilgan masalalar dasturlarini buyurtmachilar ishtirokida sinovdan 
oʻtkazishdir.  Demak,  bunda  asosiy  maqsad  butun  BAS-ni  tajriba  oʻtkazib, 
ekspluatatsiya qilish va uning xaqiqiy samaradorlik darajasini aniqlashdir. 
Masalani EHMda echishga tayyorlashning asosiy bosqichlarida yoki u yoki bu 
masalani  EHMda  echishda  tegishli  axborotlar  dastur  yordamida  arifmetik  va 
mantiqiy  qayta  ishlanadi.  Lekin  masalani  EHMda  bevosita  echishdan  oldin, 
odatda, bir qancha bosqichlardan iborat boʻlgan tegishli tayyorgarlik ishlari amalga 
oshiriladi.  Bu  ish  ancha  mashaqqatliroqdir  va  shuning  uchun  ham  katta  mexnat 
talab qiladi. Bunda odatda quyidagi bosqichlar ajralib turadi: 
1) masalaning qoʻyilishi va ushbu masalani kompyuterda echishdan qoʻyilgan 
pirovard maqsadning aniqlanilishi; 
2)  masalani  matematik  jixatdan  ifodalash  yoki  uning  tegishli  koʻrinishdagi 
matematik modelini tuzish; 
3)  masalaning  kompyuter  dasturviy-texnik  vositalari  yordamida  amalga 
oshirilishi mumkin boʻlgan eng qulay echish usulini tanlash; 
4)  masalani  echishning  tanlangan  matematik  yoki  boshqa  bir  usul  asosida 
echilish algoritmini ishlab chiqish; 
5) tuzilgan algoritm asosida va tanlangan dasturlash tili yordamida masalaning 
dasturini (dastursini) tuzish; 
6) masala echilishi uchun zarur boʻlgan ma‘lumotlar massivini tayyorlash va 
ularning tarkibini aniqlash; 
7) dasturni kompyuter hotirasiga kiritish va uni sozlashni amalga oshirish; 
8) masalani bevosita EHMda echish va olingan natijalarni 
tahlil qilish, dasturdan foydalanish uchun koʻrsatmalar yozish. 
Iqtisodiy  masalalarni  kompyuterda    echishga  tayyorlash  bosqichlarining 
asosiy elementlariga tavsif. 
1. Masalaning qoʻyilishi va maqsadning aniqlanilishi 

---