Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar

“Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar” 
-- 
 
Dastavval EHMda echilishi kerak boʻlgan masala qoʻyiladi. Bu ish iqtisodiyot 
yoki    istalgan  soxaning  malakali  va  katta  tajribaga  ega  boʻlgan  mutaxassisi 
tomonidan  amalga  oshiriladi.  Ushbu  bosqichda  iqtisodiy  masalaning  echilishi 
uchun kerak boʻlgan boshlangʻich ma‘lumotlarning tarkibi va xarakteri aniqlanadi, 
ya‘ni,  kirish  va  chiqish  ma‘lumot  massivlarining  koʻrinishi,  rekvizitlari,  tuzilishi, 
tarkibi,  xajmi,  ularning  kim  tomonidan  va  qachon  taqdim  etilishi,  kompyuter 
ma‘lumot  tashuvchilariga  koʻchirilish  tartibi  oʻrganilib,  yozma  ravishda 
hujjatlashtiriladi.  Undan  soʻng  iqtisodiy  masalani  echishning  umumiy  yoʻli 
tanlanadi  ya‘ni,  qanday  ketma-ket  operatsiyalar  tarkibi  umuman  masalaning 
echilishiga  olib  kelishi  aniqlanadi.  Masala  echilish  aniq  boʻlgan  va  tushunarli 
kichiq masalalarga ajratiladi, ularni echish ketma-ketligi aniqlanadi va hokazo. Bu 
bosqich juda ham mas‘uliyatli va koʻp mehnat hamda bilim talab qiladigan bosqich 
boʻlib, koʻpincha bir necha haftadan bir necha oygacha vaqt talab qilishi mumkin.  
Agarda  bu  bosqichda  kerakli  ma‘lumotlarning  tarkibi,  ularning  tuzilishi, 
iqtisodiy  jixatdan  ifodalanishi  aniqlansa  va  koʻrsatkichlar  orasidagi 
bogʻlanishlarning  aniq  ifodalanishi  amalga  oshirilsa,  iqtisodiy  masala  qoʻyilgan 
hisoblanadi.  
Masala  qoʻyilish  jarayonini  amalga  oshirishda  quyidagilarga  e‘tibor  berish 
maqsadga muvofiq: 
1.  Iqtisodiy masalani kompyuterda echishda koʻzda tutilgan maqsad nima va 
u qanday qilib amalga  oshirilishi moʻljallanilayapti; 
2.  Ushbu masalani echishdan olinadigan iqtisodiy samara  nimalardan iborat 
(moddiy, ma‘naviy yoki boshqa turdagi) va unga qanday qilib erishiladi; 
3.  Masalani echish uchun ishlatiladigan kirish ma‘lumotlari nimalardan iborat 
va ular qanday qilib kompyuter ma‘lumot tashuvchilariga oʻtkaziladi; 
4.  Masalaning  echilishi  natijasida  xosil  boʻladigan  natijaviy    ma‘lumotlar 
nimalardan iborat va ular qanday koʻrinishda ifoda etilishi rejalashtirilgan; 
5.  Masala  qoʻyilishida ishlatiladigan  iqtisodiy  terminlar  tushunarlimi  va  ular 
ushbu masalani echishda qanday talqin qilingan; 
6.  Kirish  va  chiqish  informatsion  massivlari  etarlimi  yoki  ularning 
ortiqchalari ham bormi; 
7.  Agarda masalani echish uchun ma‘lumotlar etmasa, ularni qanday qilib va 
qaerdan topish yoki olish mumkin; 
8.  Kirish  va  chiqish  ma‘lumotlarining  aniqligi  qanday  usullar  bilan  nazorat 
qilinadi  va  bu  bilan  bogʻliq  hujjatlardagi  noaniqligini    qanday  qilib  aniqlash  va 
tuzatish mumkin; 
9.  Qanday echim eng yaxshi yoki optimal echim deb hisoblanilishi kerak va 
uni qanday qilib aniqlagan maqsadga muvofiq; 
Bulardan  tashqari  ushbu  bosqichda  xar  bir  iqtisodiy  masala  uchun  uning 
mohiyatiga  va  uni  kompyuterda  echishdan    qoʻyilgan  maqsadga  koʻra  yana  bir 
qancha muammolarni ham xal qilib olish mumkin.