Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

“Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar” 
-- 
 
12-Mavzu: DASTURLASH TILLARI YORDAMIDA DASTURLARNI 
ISHLAB CHIQISH 
Reja : 
1.  Dasturlash tillari haqida umumiy ma‘lumotlar 
2.  Pascal tilining asosiy elementlari 
3.  Pascal tilida yozilgan dasturning tuzilishi 
Tayanch so’z va iboralar: dasturlash tili,pascal,ifodalar, elementlar 
 
1.Dasturlash tillari haqida umumiy ma’lumotlar 
 
Ilk  bor  kompyuterlar  uchun  dasturlar  yaratish  hisoblash  texnikasini  ishlab 
chiqaruvchilar  tomonidan  bajarilgan.  Keyinchalik,  texnikaning  rivojlanishi 
oqibatida, ushbu jarayon yuqori idrokli jarayonga aylandi. Chunki har bir dasturni 
tuzishda  maxsus  ilmiy  bilimlarga  ega  bo‗lgan  va  chuqur  fikrlash  qobiliyatlari 
mavjud  mutaxassis  talab  etiladi.  Ushbu  mutaxassisni  biz  dasturlovchi  deb 
nomlaymiz. 
Dasturlovchi  hozirgi  kunda  fanlarning  ko‗p  sohalarini  chuqur  bilishi, 
mantiqiy  va  abstrakt  fikrlash  qobiliyati,  yangiliklarni  qo‗llashda  iste‘dod  sohibi, 
xirurgday  aniqlik  va  yozuvchidek  badiiy  asarlar  yaratish  qobiliyatlariga  ega 
bo‗lgan shaxsdek bo‗lishi kerak. Shu bois ham dasturlovchilarning mahsulotlarini 
san‘at asari yoki ilmiy ishlanma bilan taqqoslash mumkin. 
Dasturlash ko‗nikmalarini hosil qilish va mahoratni oshirish uchun faqatgina 
har xil masalalar uchun dasturlar tuzish lozim bo‗ladi.  
Dasturlovchi masalani yechishda quyidagilarni bajarishi kerak: 
- masalani chuqur anglab olish; 
- umumiy yechimga olib keluvchi rejani tuzish; 
- reja asosida dasturni tuzish; 
- natijani tahlil qilish. 
Ushbu ishlarni amalga oshirish uchun dasturlovchi ko‗p sohalardan bilimga 
ega bo‗lishi kerak. 
Dasturlash  tillari  quyi  va  yuqori  darajali  tillarga  tasniflanadi.  Quyi  darajali 
tillarga quyidagilar kiradi: 

  mashina tillari – kompyuterning kodlar tizimi; 

 
mashinaga yo‗naltirilgan tillar – assembler, mnemokod. 
Yuqori  darajali tillarga quyidagilar kiradi: 

 
muammoli yo‗naltirilgan tillar – Fortran, Algol, Kobol, Ada va b.; 

  universal tillar – Algol 68, PL\1, Pascal, QBasic, C++, C# va b.; 

  loyihalovchi dasturlash tillari – Visual Basic, Delphi, MS Visual Si#, Borland 
C++ Builder  va b.; 

  gipermatn tuzuvchi tillar – HTML, XML va b.; 

  jarayonni  aniqlashtiruvchi  tillar  –  makroslar,  MS  Office  dasturlarida  keng 
qo‗llaniladi; 

  tizimlarni  modellashtiruvchi  tillar  –  GPSS  (General  PurPose  Simulating 
System) – modellarni dasturlash jarayonini avtomatlashtiruvchi tillar. 

---