Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar

“Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar” 
-20- 
 
 
tasniflari (spesifikasiyasi) dan foydalanib, o‘zlarining keng ommaga ma‘lum bo‘lgan 
IBM  birgalikdagi  xususiy  kompyuterlarini  yoki  klonlarini  yaratdilar.  IBM  PC  va 
uning  klonlari  to‘rtinchi  avlod  davomida  PK  industrisida  ommaviy  standartga 
aylandi.  
To‘rtinchi avlodda magnit o‘zakdagi yarim o‘tkazguvli ma‘lumot yig‘uvchilar 
o‘rnini katta xajmdagi qisqa murojaat vaqtiga ega bo‘lganlari  bilan almashdi. Qattiq 
disklar  arzon,  xajmi  kichik  va  quvvati  yuqori  bo‘lib  qoldi.  Magnit  tasmalarga 
qo‘shimcha  ravishda  qayishqok  disklar  dasturlarni  va  ma‘lumotlarni  bir  kompyuter 
tizimidan boshqasiga o‘tkazishda portativ tashuvchi sifatida ommalashdi. 
 
To‘rtinchi avlod davrida yirik ko‘lamli kompyuter tizimi sohasida ham sezilarli 
siljishlar  bo‘ldi.  To‘rtinchi  avlod  meynfreymlar  tizimiga  yaxshilanishlarga 
qo‘shimcha ravishda vektorli va simmetrik multiprosessorli texnologiyalar asosidagi 
superkompyuterlarning paydo bo‘lishi bilan o‘zini ko‘rsatdi. Parallel vektorli ishlov 
berish texnologiyasi asosida qurilgan superkompyuter yuqori o‘tkazish xususiyatiga 
ega  tarmoqning  nostandart  koordinata  kommutatori  orqali  xotiraning  umumiy 
moduliga  yuqori  tezlikda  murojaat  qiluvchi  qator  xotira  uskunalari  bilan  bog‘liq 
nostandart  vektorli  prosessorlarning  uncha  ko‘p  bo‘lmagan  miqdoriga  ega  bo‘ladi. 
Boshqa  tomondan,  ko‘p  prosessorli  simmetrik  texnologiyalar  asosida  qurilgan 
superkompyuterda  yuqori    tezlikdagi  shinalar  yoki  kommutatorning  ko‘nadalang 
tarmog‘i  orqali  umumiy  xotiraga  ulangan  seriyali  mikroprosessorlardan 
foydalaniladi.  Birinchi  kategoriyali  superkompyuterlar  ishlab  chiqaruvchilarga  Gray 
Research va ETA Sistems ni, oxirgi kategoriyalarga IBM, Silicon Graphies va Digital 
Equipment Corporationni kiritish mumkin. 
 
To‘rtinchi avlod davomida, yuqori tezlikda ishlovchi gi kompyuter tarmoqlari 
ham  yaratildi.  Bu  bir  necha  kompyuterlarni  o‘zaro  muomala  qilish  va  ma‘lumot 
almashish  uchun  birgalikda  ishlashiga  imkon  berdi.  Lokal  hisoblash  tarmoqlari 
(LHT)  kompyuterlarni  tashkilot  yoki  universitet  shaharchasi  ichida  ommaviylashdi. 
Aynan  shu  tarzda  global  tarmoqlar  ham  (WAN)  katta  masofalarda  joylashgan 
kompyuterlarni  ulash  uchun  ommalashdi.  Bular  kompyuter  tarmoqlari  va 
taqsimlangan tizimlarga olib keldi. 
 
Dasturiy  ta‘minot  sohasida  to‘rtinchi  avlodning  yangi  texnologiyalariga  mos 
holda,  ayrim  yangi  ishlanmalar  ham  paydo  bo‘ldi.  Masalan,  dasturchilar  xususiy 
kompyuterlar  uchun  bir  qancha  operasion  tizim  ishlab  chiqdilar.  Ularning  orasida 
MS-DOS,  MS-Windows  va  Apple  kompaniyasidan    firmaga  oid  Mac  OS  tizimlari 
mashhur edi. Shaxsiy kompyuterlar hisoblash texnikasi sohasida malakasi bo‘lmagan 
odamlarga  mo‘ljallanganligi  uchun  kompaniyalar  ancha  do‘stona  foydalanuvchi 
grafik  interfeysini    (GUI)  ishlab  chiqdilar.  Foydalanuvchi  grafik  interfaysi  (GUI) 
foydalanuvchilar  ―sichqoncha‖  yordamida  tanlay  oladigan  belgichalar  (rasmlar)  va 
menyu  (tanlov  ro‘yxati)  dan  iborat.  Shaxsiy  kompyuterlar  ishlab  chiqaruvchilar  va 
dasturiy  ta‘minot  ishlab  chiquvchilar  PKlarni  qudratli  vositaga  aylantirish  uchun 
shaxsiy  kompyuterlar  asosida  bir  qancha  yangi  takliflar  ishlab  chiqdilar.  Ularning 
orasida  hujjatlarga,  elektron  jadvallarga  ishlov  berishni  soddalashtirish  imkonini 
beruvchi, matnlarga ishlov berishning  kuchli paketlari alohida o‘ringa ega bo‘lib, u 
ustun  va  qator  ko‘rinishida,  tashkil  etilgan  ma‘lumotlarni  hamda  grafik  paketlar 

---